Tahkim Şartı Nedeniyle Verilen Görevsizlik Kararının Mülkiyet Hakkını İhlal Etmediğine İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı

Ekim 2021 Duygu Öner Ayçiçek
% 0

Giriş

Bilindiği üzere, uyuşmazlık çözümünde geçerli bir tahkim anlaşmasının varlığı mahkemelerin yargılama yetkisini bertaraf eder. Geçerli bir tahkim anlaşmasının varlığına rağmen, taraflardan birinin uyuşmazlığı mahkemeye taşıması ve karşı tarafın tahkim itirazında bulunması halinde, mahkeme tarafından görevsizlik kararı verilmesi gerekir.

Hukuk mahkemeleri nezdinde sıklıkla gündeme gelen bu durum, mülkiyet hakkı ile ilişkilendirilerek, yakın tarihli bir Anayasa Mahkemesi kararına konu oldu. Başvurucu, alacağının tahsili amacıyla Türk mahkemeleri nezdinde açmış olduğu davanın, uzun süren yargılama sonucunda ve tahkim şartı nedeniyle görevsizlik yönünden reddedilmesi sonucunda alacağını tahsil etme imkanının ortadan kaldırıldığını, böylelikle mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürerek Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu. Anayasa Mahkemesi 08.08.2021 tarihli 2018/5832 başvuru numaralı kararında (“Karar”), mülkiyet hakkının ihlal edilmediğine oybirliği ile karar verdi. Karar 07.09.2021 tarihli 31591 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı.

Karara Konu Olay

Karar’a konu uyuşmazlık, deniz taşımasında taşınan yüklerin hasara uğramasından kaynaklanmıştır. Satıcı, yurtdışına ihraç edilen emtianın taşınması için taşıyan ile anlaşmış ve varma limanında tahliye edilen emtianın deniz suyuyla ıslanması nedeniyle hasar gördüğü tespit edilmiştir. Gönderilen aynı tarihte taşıyana hasar ihbarında bulunmuştur. Zarar gören emtianın bedeli sigorta poliçesi ve alacağın temliki kapsamında taşıtan (satıcıya) ödenmiştir.

Sigorta şirketi, taşıtanın haklarına halef sıfatıyla taşıyana karşı icra takibi işlemlerini başlatmış, taşıyanın itirazı üzerine takip durmuştur. Bunun üzerine sigorta şirketi, deniz ihtisas mahkemesi sıfatıyla görev yapan İstanbul 17. Asliye Ticaret Mahkemesi (“Mahkeme”) nezdinde taşıyan aleyhine itirazın iptali davası açmıştır. Davalı taşıyan, taraflar arasındaki hukuki ilişki açısından bağlayıcı olan konişmentoda, çarter partide (taşıma sözleşmesi) yer alan tahkim şartına atıfta bulunulduğundan bahisle Türk Mahkemelerinin görevsiz olduğunu iddia etmiştir. Davalı’nın itirazı, Mahkeme tarafından 29.01.2013 tarihli ilk duruşmada reddedilmiştir. Mahkeme, tahkim itirazının reddine karar verirken, konişmentoda taşıma sözleşmesine yapılan atfın yalnızca taşıma bedeline ilişkin olduğuna ve tahkim şartını kapsamadığına vurgu yapmıştır. Yapılan yargılama neticesinde Mahkeme, 25.06.2015 tarihinde davanın kabulüne karar vermiştir.

Kararın temyizi üzerine uyuşmazlığı inceleyen Yargıtay 12.01.2017 tarihli kararı ile, Türk mahkemelerinin görevsiz olduğu sonucuna ulaşarak mahkeme kararını bozmuştur. Yargıtay, konişmentoda yer alan “çarter parti ile birlikte kullanılacağı” yönündeki kayıt ve konişmentonun arka yüzünde yer alan “ön yüzünde tarihi belirtilmiş olan çarter partinin tüm hüküm ve şartları, hak ve istisnaları, tabi olunan hukuk ve tahkim klozu da dahil olmak üzere bu suretle geçerli kılınmıştır.” ifadesinden yola çıkarak, taşıma sözleşmesinde yer alan tahkim şartının atıf yoluyla konşimentoya dahil edildiğini ve geçerli olduğunu kabul etmiş uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesi gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Bozma kararına uyan İstanbul 17. Asliye Ticaret Mahkemesi 25.05.2017 tarihinde davanın görevsizlik nedeniyle reddine karar vermiştir. Davacının temyizi üzerine görevsizlik kararını inceleyen Yargıtay 04.12.2017 tarihinde kararı onamıştır.

Hak İhlaline Yönelik İddialar

Davacı, Anayasa Mahkemesi’ne yapmış olduğu başvuruda, verilen görevsizlik kararının Yargıtay içtihatları ile çeliştiğini iddia etmiştir. Bunun yanı sıra, başvurucu 29.01.2013 tarihli duruşmada tahkim itirazının reddedildiğini, hasarın meydana geldiği 2010 yılından yaklaşık yedi yıl sonra tahkim itirazının kabul edilerek görevsizlik kararı verildiğini ve bu süreçte alacağın İngiliz Hukukuna göre zamanaşımına uğradığını ifade etmiştir. Davacı, süresi içerisinde tahkim yoluna başvurulmaması nedeniyle zararın giderilmesi imkanının elinden alındığını iddia ederek, hak arama hürriyeti, adil yargılanma ve mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Değerlendirme

Anayasa Mahkemesi, ileri sürülen tüm şikayetlerin mülkiyet hakkı kapsamında incelenmesi gerektiğini değerlendirmiştir. Bu kapsamda ilk olarak, mahkemece verilen kararda açıkça keyfi bir değerlendirme yapılmadığı ve bariz bir takdir hatası bulunmadığı durumda, Anayasa Mahkemesi tarafından mahkemelerin takdir hakkına müdahale edilemeyeceği vurgulanmıştır. Bu ilke kapsamında ilgili içtihatları ve başvuruya konu mahkeme kararını inceleyen Anayasa Mahkemesi, tahkim şartının geçerliliğine ilişkin olarak mahkemece yapılan değerlendirmenin keyfi olmadığı ve bariz bir takdir hatası içermediği kanaatine ulaşmıştır.

Başvurucunun hasarın meydana geldiği 2010 yılından yaklaşık yedi yıl sonra görevsizlik kararı verilmesi sebebiyle alacağın İngiliz hukukuna göre zamanaşımına uğradığı ve zararın giderilmesi imkânını kaybettiği iddiasına ilişkin olarak, Anayasa Mahkemesi mülkiyet hakkının ihlal edildiği yönündeki iddianın dayanaktan yoksun olduğu sonucuna ulaşmıştır. Anayasa Mahkemesine göre başvurucu, taraflar arasında düzenlenen sözleşmeler ve eki belgelerin içeriği hakkında bilgi sahibidir. Başvurucu, sözleşmede belirlenen yabancı tahkim şartına uyarak uyuşmazlığı tahkim yargılaması önüne taşımak yerine, talebini Türk mahkemeleri önünde ileri sürmüştür. Bu kapsamda başvurucu, Türk mahkemeleri nezdinde yapılan yargılamada tahkim itirazı ile karşılaşabileceğini ve Türk mahkemelerinin görevsizlik kararı verebileceğini öngörebilecek durumdadır.

Bunun yanı sıra, Karar’a göre uyuşmazlık konusu alacağın başka bir ülkenin hukukuna göre zamanaşımına uğrayıp uğramadığına ve alacağın tahsilinin imkânsız hale gelmesinin tek sebebinin uzun süre sonra verilen görevsizlik kararı olduğuna ilişkin bir tespitin Anayasa Mahkemesi tarafından yapılabilmesi mümkün değildir. Bununla birlikte başvurucu, tahkim yoluna başvurarak zamanaşımı nedeniyle talep hakkının kalmadığını ispat edebilme imkanına sahiptir. Başvurucu tahkim yoluna başvurmayarak bu iddiasını ispatlamamıştır. Anayasa Mahkemesi, sonuç olarak, sözleşmedeki tahkim şartı nedeniyle Türk mahkemeleri nezdinde görevsizlik kararı verilebileceğini öngörebilecek durumda olan başvurucunun görevsizlik kararının uzun süre sonra verilmesi nedeniyle alacağının tahsilinin imkânsız hale geldiğini yeterince ortaya koyamadığı ve mülkiyet hakkına yönelik bir ihlalin söz konusu olmadığı kanaatine ulaşmıştır.

Sonuç

Anayasa Mahkemesi, ilgili kararıyla sözleşmede kararlaştırılan veya sözleşmeye atıf yoluyla dahil edilen hükümlere uygun irade ortaya konulması ve risklerin öngörülmesi bakımından sorumluluğun taraflar üzerinde olduğuna işaret etmektedir. Karar, hukuk mahkemeleri nezdinde sıklıkla tartışılan tahkim anlaşması ve mahkemenin görev yönünden yetkisi meselelerinin Anayasa’da düzenlenen temel haklar çerçevesinde değerlendirilmesi ve tartışılması yönüyle de dikkat çekicidir.

Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.

Diğer İçerikler

ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi
Hukuk Postası
ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi

ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...

Tahkim 30.06.2023
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim
Hukuk Postası
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim

Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.

Tahkim 28.02.2023
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)
Hukuk Postası
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)

Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...

Tahkim 30.11.2022
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı

Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...

Tahkim 30.06.2022
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu

4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...

Tahkim Mayıs 2022
2022 DIAC Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2022 DIAC Tahkim Kuralları

Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...

Tahkim Mayıs 2022
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları
Hukuk Postası
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları

Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...

Tahkim Mayıs 2022
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı

Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...

Tahkim Şubat 2022
Landesbank Kararı
Hukuk Postası
Landesbank Kararı

Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...


Tahkim Ocak 2022
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler

Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...

Tahkim Aralık 2021
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ağustos 2021
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü
Hukuk Postası
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü

Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...

Tahkim Temmuz 2021
Tenfiz Engeli Olarak Kamu Düzeni
Hukuk Postası
Enka v. Chubb: Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Tahkim Kasım 2020
İki Prosedürün Hikayesi: Tahkim ve İflas
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Tahkim Ağustos 2020
ICSID’den Hakemler İçin Yeni Etik Standartlar
Hukuk Postası
Blok Zinciri, Akıllı Sözleşmeler ve Tahkim
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Tahkim Nisan 2020
İtirazın İptali Davasının Tahkimde Görülmesi
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Tahkim Ekim 2019
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Hukuk Postası
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Tahkim Ağustos 2019
Uluslararası Tahkimde Tanıkların Yüzleştirilmesi
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim
Hukuk Postası
Spor Tahkim Mahkemesi Kararlarının İptali
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi

Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...

Tahkim Ekim 2018
Tahkimde Delil İkamesi Hakkında Prag Kuralları
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Çeşitlilik
Hukuk Postası
New York Sözleşmesi’nin 60 Yılı
Hukuk Postası
ICSID Kuralları’nda Öngörülen Değişiklikler
Hukuk Postası
Tahkim Masraflarının Paylaşımı
Hukuk Postası
Tahkimde Seri Yargılamaya İlişkin Güncel Konular
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Şemsiye Klozlar
Hukuk Postası
Tahkimde Masraflar ve Masrafların Azaltılması
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Manevi Tazminat
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ekim 2016
Milletlerarası Ticari Tahkimde Uzman Tanık
Hukuk Postası
Güncel Philip Morris V. Uruguay Kararı
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Tahkim İradesi
Hukuk Postası
Tahkimde Üçüncü Kişi Finansmanı
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Tahkim Nisan 2015
Tahkim Anlaşmasının Hazırlanması
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Tahkim Temmuz 2014
Talep Garantilerine İlişkin Birörnek Kurallar
Hukuk Postası
Uluslararasi Ticari Uyuşmazliklarin Çözümü
Hukuk Postası

Yaratıcı hukuk çözümleri için iletişime geçin.