54 HUKUK POSTASI 2021 mak için sözleşmenin uyarlanması başta olmak üzere pek çok hukuki kurum ortaya çıkmıştır.3 Beklenmeyen halin ortaya çıkması ve uyarlamaya ve hatta sözleşmenin feshine kadar gidebilecek şekilde öngörülemeyen ve giderilmesi mümkün olmayan veya çok zor olan hallerde özellikle iki hukuki kurum uygulama alanı bulur. Bunlar “aşırı ifa güçlüğü/hardship” ve “mücbir sebep/force majeure” olarak karşımıza çıkar. Mücbir sebep kavramı Türk mevzuatında genel olarak bazı temel kanunlarda madde metinleri içerisinde yer verildiği halde, Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) metinleri içerisinde net bir şekilde tanımlanmamıştır. Bu nedenle uluslararası sözleşmelere yön veren ICC ve FIDIC gibi kurumların mücbir sebep tanımları ve hallerini içeren sözleşme maddeleri gerek atıfla gerekse doğrudan sözleşmenin içerisine eklenerek kullanılabilir. Fakat mücbir sebep hallerinin, aşırı ifa güçlüğü yaratan durumların ve beklenmeyen hallerin ortaya çıkması durumunda, ne şekilde sonuçlar doğuracağına ilişkin TBK’da düzenlemeler yer alır. Öncelikle ortaya çıkan beklenmeyen halin taraflardan biri veya her ikisi için de ifa imkânsızlığı ortaya çıkardığı durumlar için TBK’nın 136’ncı maddesi “Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç sona erer”. hükmünü getirerek, böyle bir durumda borcun sonlanacağını düzenlemiştir.Ancak bunun yanında da aynı maddenin üçüncü fıkrasında “borçlu ifanın imkânsızlaştığını alacaklıya gecikmeksizin bildirmez ve zararın artmaması için gerekli önlemleri almazsa, bundan doğan zararları gidermekle yükümlüdür”. şeklinde yer alan düzenlemeyle sözleşme taraflarına hem bildirim hem de önlem yükümlülüğü getirir. İfanın tamamen imkansızlaşmadığı haller için ise TBK 137’nci maddesinde kısmi ifa imkânsızlığı kurumunu düzenler. Maddeye göre “Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle kısmen imkânsızlaşırsa borçlu, borcunun sadece imkânsızlaşan kısmından 3 Baysal, Başak: “Kara Avrupası Hukuk Sistemlerine İlişkin Mukayeseli Bir Analiz”, içinde Atamer / Süzer Baş / Geisinger, s. 91.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUzNjE=