Elektrik Piyasasında Lisans Devri
İçinde bulunduğumuz bilişim çağının vazgeçilmezi olan ve evlerden sanayiye tüm tüketicilerin ihtiyaç duyduğu enerji, bizler için gitgide önemli bir hal almaktadır. Enerjinin en önemli alanını ise, evlerimizde ve işyerlerimizde en çok kullandığımız elektrik enerjisi oluşturur.
Bir an için temin edilemediği varsayımında büyük bir kaosa sebebiyet verebilecek elektrik enerjisine ilişkin temel düzenlemeler ise 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”)’nda yer alır. EPK’nın amacı, elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulmasıdır.
EPK m. 4’te ise elektrik piyasasında da lisans almak koşuluyla yürütülebilecek faaliyetler sınırlı sayıda sayılmıştır. Lisans alabilecek tüzel kişilerde bulunması gereken özellikler ve yerine getirilmesi gereken şartlar ise Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği (“Yönetmelik”)’nde ayrıntısı ile belirlenmiştir. Sınırlı sayıda düzenlenen bu faaliyetlere ilişkin olarak alınan lisanslar ise kural olarak devredilemez. Ancak, Yönetmelik’te lisans devri sayılmayan haller düzenlenmiştir. Bu makalede, elektrik piyasasında lisans devrine ilişkin istisnalar üzerinde durulacaktır.
Lisans ve Lisansa Tabi Faaliyetler
Lisans, EPK m. 3’de tüzel kişilere piyasada faaliyet gösterebilmeleri için verilen izin şeklinde tanımlanır. Elektrik enerjisinin kamu hizmeti[1] boyutu da göz önüne alındığında lisansı, bir kamu hizmetinin idarece verilen bir izinle özel hukuk tüzel kişilerine gördürülmesi usulü şeklinde de tanımlayabiliriz. Elektrik piyasasındaki faaliyetler her ne kadar lisans ile özel hukuk tüzel kişilerine gördürülse de elektrik hizmeti üretiminin diğer tarafında her zaman kamu tüzelkişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, düzenleme, denetim ve yaptırım uygulama yetkisine sahip olan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (“EPDK”) bulunur. Lisansların verilmesi, iptal edilmesi ve dağıtım bölgeleri için lisans iptalinin zorunlu olduğu durumlarda önceden gerekli tedbirlerin alınması, hizmetin kaliteli, kesintisiz ve sürekli verilmesini sağlamak için yönetmeliklerin hazırlanması, değiştirilmesi, denetimi, fiyatlandırma esaslarının tespit edilmesi, toptan satış, iletim, dağıtım ve perakende tarifelerinin onaylanması ve değiştirilmesi, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüslerin devletleştirilmesi hakkında EPK uyarınca gerekli tedbirlerin alınması ve nihayet talep halinde kamulaştırma yapılması, EPDK’nın görev ve yetkileri arasındadır.[2]
EPK uyarınca lisans almak koşuluyla yürütülebilecek faaliyetler ise üretim, iletim, dağıtım, toptan satış, perakende satış, piyasa işletim, ithalat ve ihracat faaliyetleri olarak belirtilir. Elektrik piyasasına girmek ve piyasada faaliyet göstermek için, tüzel kişilerin sayılan faaliyetlerin her birine ilişkin ayrı ayrı lisans alması gerekir. Faaliyet konularına göre EPDK’dan alınabilecek lisanslar ise şunlardır: (i) üretim lisansı, (ii) organize sanayi bölgesi (“OSB”) üretim lisansı, (iii) iletim lisansı, (iv) piyasa işletim lisansı, (v) dağıtım lisansı, (vi) OSB dağıtım lisansı, (vii) tedarik lisansı. Lisanslar, en çok kırk dokuz yıl için verilir. Üretim, iletim ve dağıtım lisansları için geçerli olan asgari süre ise on yıldır.
Öte yandan, elektrik piyasasında faaliyet gösterecek özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilerin, ilgili mevzuat hükümlerine göre anonim şirket veya limited şirket olarak kurulması ve anonim şirketlerin sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki paylarının nama yazılı olması şarttır. Bu şirketlerin ana sözleşmelerinde bulunması gereken hususlar, lisans başvurusunun yapılması ve sonuçlandırılmasına kadar takip edilmesi gereken süreç ve yerine getirilmesi gereken şartların hepsi Yönetmelik’te düzenlenir.
Lisans Devrinin İstisnaları
Yönetmelik m. 5/3 uyarınca lisanslar kural olarak devredilemez. Ancak, ilgili maddenin devamında lisans devri sayılmayacak durumlar sıralanır. Bu durumlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- Lisans sahibi bir tüzel kişi hak ve yükümlülüklerini, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) uyarınca birleşme veya bölünme yoluyla, başka bir tüzel kişiye devredebilir.
- Üretim lisansı almış bir tüzel kişi hak ve yükümlülükleri, aynı ortaklık yapısı ile kurulan bir başka tüzel kişiye EPDK’nın onayını almak ve yeni tüzel kişinin Yönetmelik kapsamındaki yükümlülükleri yerine getirmesi şartıyla devredilebilir.
- Üretim lisansı sahibi bir tüzel kişi lisansı kapsamındaki üretim tesisini, Kurul onayı almak kaydıyla satış, devir veya kiralama gibi kullanım hakkının değişmesi sonucunu doğuran diğer bir işlem ile lisans kapsamındaki faaliyete devam etmek isteyen bir diğer tüzel kişiye devredebilir. Bu suretle üretim tesisini devralacak tüzel kişinin, devir işlemi gerçekleşmeden önce EPDK’dan onay alması zorunludur.
- Üretim lisansı sahibi tüzel kişiye bankalar ve/veya finans kuruluşları tarafından sınırlı veya gayri kabili rücu proje finansmanı sağlanması halinde, sözleşme hükümleri gereği, bankalar ve/veya finans kuruluşlarının EPDK’ya gerekçeli olarak bildirimde ve öneride bulunması, Kurul tarafından gerekçelerin uygun bulunması ve önerilen şirketin de gerekli şartları sağlaması koşuluyla yeni lisans verilebilir.
Ekonomik gelişmeler ve çeşitli ihtiyaçlar doğrultusunda tüzel kişiler nezdinde sıklıkla birleşme ve bölünme işlemleri gerçekleştirilir. Özellikle lisans sahibi tüzel kişiler nezdinde gerçekleştirilen birleşme ve bölünme işlemlerinde, TTK uyarınca yerine getirilmesi gereken prosedürlerin yanında EPDK nezdindeki lisans devri süreci ise özenle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Söz konusu birleşme veya bölünme işlemi hakkında ilgili işlem gerçekleştirilmeden önce EPDK’dan onayı alınması zorunludur. İzin verildiği tarihten itibaren altı ay içerisinde, birleşme veya bölünme işlemi tamamlanmadığı takdirde, verilen izin geçersiz olur. Bu durumda, EPDK kararı ile yeniden izin almaksızın birleşme ve bölünme işlemlerine devam olunamaz.
Bununla birlikte, yukarıda belirtildiği üzere üretim lisansına sahip bir tüzel kişinin hak ve yükümlülükleri, aynı ortaklık yapısı ile kurulan bir başka tüzel kişiye devredilebilir. Ancak belirtmek isteriz ki, üretim lisansı sahibi halka açık bir tüzel kişi ise hak ve yükümlülükler ancak bu tüzel kişinin yüzde yüz payına sahip olarak kurduğu bir başka tüzel kişiye devredilebilir. Kurul tarafından eskisinin devamı mahiyetinde lisans verilmesi onaylanan tüzel kişilerin ortaklık yapılarında, ilgili tüzel kişiye lisans verilene kadar, halka açık paylar hariç olmak üzere pay devri yoluyla değişiklik yapılması halinde, bu tüzel kişilerin lisans başvuruları ise Kurul kararıyla reddedilir.
Eskisinin Devamı Mahiyetinde Yeni Lisans Başvurusu
Lisans devri için öncelikle yukarıda sayılan işlemlerin mahiyetine göre EPDK’dan onay alınması gerekir. Kurul onayı, Yönetmelik kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi kaydıyla verilir. Başvuruya ilişkin işleme onay verilmesine dair Kurul kararı, ilgili kurum veya kuruluşlara bildirilir. EPDK’nın onay yazısında, başvuruya konu işleme göre; (i) işlemin gerçekleştirilmesi için süre şartı ve (ii) işlemin gerçekleştirilmesinin ardından bildirim şartı yer alabilir. Tüzel kişiler tarafından EPDK’nın onay yazısında yer alan şartlara, yerine getirilmesi istenen yükümlülüklere ve varsa sürelere dikkat edilmesi gerekir. İşlemin gerçekleştirilmesi için EPDK’dan alınan onayın akabinde ise ilgili işlem gerçekleştirilir ve nihayet “eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans” başvurusu yapılır. Söz konusu terim oldukça önemli olup; tüzel kişiler tarafından devralan şirketlere “yeni lisans” verildiği yanılgısına düşülmemesi gerekir. Nitekim, her iki başvuru türü birbirinden bağımsız başvurular olup; başvuru kapsamında sunulması gereken belgeler ve bilgiler farklılık arz eder.
Anlaşılacağı üzere, eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans için de devralan tüzel kişilerce ayrıca bir başvuru süreci yürütülmesi gereklidir. EPDK tarafından onaylanan “Önlisans ve Lisans İşlemleri ile İlgili Başvurulara İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans başvurusu, EPDK Başvuru Sistemi üzerinden elektronik ortamda elektronik başvuru yetkilisi eliyle yapılır. Bir tüzel kişinin EPDK Başvuru Sistemi üzerinden başvuru yapabilmesi için en az bir elektronik başvuru yetkilisinin olması zorunludur. Tüzel kişi yetkilisinin elektronik başvuru yetkilisi olarak tanımlanabilmesi için dilekçe ile EPDK’ya yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Görüleceği üzere, tüzel kişilerin yetkili atama işlemini gerçekleştirmeksizin başvuru sürecini takip etmesi mümkün değildir.
Başvuru yetkilisinin atanmasından sonra bu kapsamdaki lisans başvurularında sunulacak bilgi ve belgelere ilişkin açıklamalar “EK-4 Lisans Başvurusunda Sunulması Gereken Bilgi ve Belgeler Listesi”’nin “Açıklamalar” kısmı m. 11’de ayrıntısı ile yer alır. Lisans başvuru dilekçesi, yetki belgesi, esas sözleşme, ortaklık yapısı belgeleri, kontrol beyanı/belgesi, tüzel kişinin güncel sermaye tutarını gösteren belgeler, lisans alma bedelinin EPDK hesabına yatırıldığını gösterir belge ve yasaklı olmama beyanı, başvuru sırasında EPDK’ya sunulması gereken belgelerdendir.
Sonuç
EPK’da elektrik piyasasında lisans ile yürütülebilecek faaliyetler sınırlı sayıda belirlenmiştir. Bu faaliyetlere ilişkin olarak verilen lisanslara ilişkin tüm düzenlemeler ise Yönetmelik’te yer alır. Yönetmelik hükmü gereği lisanslar kural olarak devredilemez. Ancak bu kuralın istisnaları da mevcuttur. Bu istisnai durumların sonucunda lisansı devralan tüzel kişiye eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans verilir. Eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans başvurusu ise tüzel kişiler tarafından EPDK nezdinde özenle yürütülmesi gereken hassas bir süreçtir.
[1] 9.12.1994 tarih ve E.1994/43, K.1994/42-2 sayılı Anayasa Mahkemesi kararı, 28.6.1995 tarih ve E.1994/71, K.1995/23 sayılı Anayasa Mahkemesi kararı.
[2] Şanlı,Yeliz: “Elektrik Hizmeti Kamu Hizmetidir”, TMMOB Türkiye VII. Enerji Sempozyumu Bildirileri, 2009.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...