Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği
Giriş
Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin gelişmesine katkıda bulunması hedefiyle, belirli alanlarda büyük ölçekli yenilenebilir enerji yatırımlarının devlet teşvikleriyle hızlı bir şekilde hayata geçirilmelerini amaçlayan ve yenilenebilir enerji kaynak alanlarının (“YEKA”) belirlenmesi, derecelendirilmesi ve kullanılmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 09.10.2016 tarihli ve 29852 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle birlikte, 27.11.2013 tarihli ve 28834 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Enerjisi Üretimine Yönelik Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarının Belirlenmesi, Derecelendirilmesi, Korunması ve Kullanılmasına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik’i yürürlükten kaldırılmıştır. Bu makale, ilgili Yönetmelikte yer alan düzenlemeleri incelemektedir.
YEKA belirleme ve derecelendirme ilke ve kriterleri
Yönetmelik madde 5, YEKA’ların, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (“Genel Müdürlük”) tarafından yapılacak çalışmalar ve YEKA Amaçlı Bağlantı Kapasite Tahsisi Yarışması ve sonrasında yapılacak çalışmalar ile geliştirilebileceğini düzenlemiştir. YEKA’nın belirlenmesine ilişkin teknik ve idari çalışmalar Genel Müdürlük tarafından yapılır. YEKA hem kamunun ve hazinenin taşınmazlarında hem de özel mülkiyete konu taşınmazlarda geliştirilebilir. Yapılan ön değerlendirmelerin olumlu olması sonucunda söz konusu bölge için “Aday YEKA” kararı ilan edilir. Aday YEKA’nın aday olarak ilan edilmesinden itibaren en geç bir yıl içerisinde, Yönetmelik 5. maddede belirtilen sürecin ve yapılan analizlerin de sonunda yatırım yapılacağına karar verilmesi halinde söz konusu alan YEKA olarak ilan edilir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”) kaynağın türü, potansiyeli ve birim elektrik maliyetleri gibi kriterlere göre YEKA’ları derecelendirir ve hangilerinin öncelikli olarak yatırıma açılacağına karar verir.
YEKA Kullanım Hakkı yarışma ilanı, Resmî Gazete’de ve Genel Müdürlük internet adresinde yayımlanır. İlanda asgari olarak yer verilecek bilgiler Yönetmelik madde 6’da sıralanmıştır.
YEKA kullanım hakkı yarışması başvurularının alınması
Yönetmelik madde 7 uyarınca sadece, Bakanlık tarafından belirlenen aksamı yurt içinde imal eden ve yerli malı kullanmayı taahhüt eden, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında belirtilen önlisans başvurusu yapmayı haiz kişiler, Bakanlık tarafından belirlenen gerekli bilgi ve belgelerin sunulması kaydıyla YEKA’da üretim faaliyetinde bulunmak maksadıyla başvuru yapabilirler. Ayrıca başvurunun birden fazla tüzel kişi tarafından yapılması halinde, başvurunun ortak girişim olarak yapılması düzenlendi.
Komisyonun teşkili ve başvuruların incelenmesi
Başvurular, kurulacak bir komisyon (“Komisyon”) tarafından değerlendirilir. Yönetmelik madde 9 uyarınca detaylı evrak incelemesi, ilanda belirtilen başvuru tarihinden itibaren 20 takvim gününe kadar tamamlanır ancak bu süre bir defaya mahsus komisyon tarafından, 20 takvim günü süreyle uzatılabilir. Yarışma katılımcılarının beyan ettikleri tebligat adreslerine yarışma tarihinden en az 5 takvim günü öncesinde ayrıca bildirimde bulunulur. Aynı maddeye göre yapılacak yarışma, Komisyonun kararıyla askıya alınabilir veya iptal edilebilir ve hangi durum altında olursa olsun yarışmaya katılan tüzel kişiler herhangi bir gerekçeyle zarar, ziyan ve benzeri ad altında talepte bulunamazlar.
YEKA kullanım hakkı yarışması usulü ve Yarışmanın Sonuçlandırılması
YEKA kullanım hakkı yarışma usulü ve YEKA kullanım hakkı yarışmasının sonuçlandırılması başlıklı Yönetmelik madde 10 uyarınca; Bakanlık tarafından belirlenen ve yayınlanan kriterleri sağlayan tüzel kişiler ilgili YEKA’da bağlantı kapasitesi tahsisi için yapılacak olan yarışmaya katılabilir. Yarışma esası her bir YEKA için Bakanlık tarafından belirlenen kilovatsaat başına elektrik alım tavan fiyatından eksiltme usulüne göre yapılır. Ardından açık eksiltme usulüne geçilir ve yarışma, en düşük fiyat verilinceye kadar devam eder, en düşük ve son teklife ulaşılınca sonlandırılır. Açık eksiltmede tüzel kişinin vermiş olduğu fiyat teklifleri imza şartı olmaksızın bağlayıcı ve geçerlidir. Ekonomik açıdan en avantajlı ilk üç teklif haricindeki diğer tekliflere ait teminat mektupları yarışma gününü müteakip 3 iş günü içerisinde iade edilir. Ardından yarışmayı kazanan YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanmaya davet edilir. Bakanlık, herhangi bir aşamada yarışmayı iptal edebilir.
YEKA kullanım hakkı sözleşmesinin imzalanması ve ifası
Yönetmelik madde 11’de, YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesine davet edilen tüzel kişinin davet edildiği yazının tebliğ tarihinden itibaren azami 30 takvim günü içerisinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalaması gerektiği düzenlenmiştir. En düşük birinci teklif sahibi Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalar ise en düşük ikinci ve üçüncü teklif sahibinin teminat mektubu, imza tarihinden itibaren 3 iş günü içerisinde iade edilir. En düşük birinci teklif sahibi bu 30 günlük süre zarfında YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalamaz ise Bakanlık Onayı ile YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesine imzalaması için sırasıyla en düşük ikinci ve üçüncü fiyat teklifi veren tüzel kişiler davet edilir. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanmadan önce taahhüt edilen ve başvuruda sunulan ortaklık yapısına uygun olarak ticari kuruluşun tamamlanması mecburidir.
Önlisans süreci
Önlisans süreci Yönetmelik madde 12’de düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; belirlenen YEKA’da elektrik üretim faaliyetinin yapılabilmesi için önlisans ve üretim lisansı alınması zorunludur. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalayan ilgili tüzel kişi imza tarihinden itibaren 45 gün içerisinde önlisans başvurusu yapmak zorundadır. Aksi takdirde Kullanım Hakkı Sözleşmesi feshedilerek teminat irat kaydedilir. Önlisans süresi İhale Şartnamesinde belirtilir. Önlisans süresi içerisinde Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında gereken iş ve işlemler ile gerekli izinler tamamlanarak üretim lisansı başvurusunda bulunulur.
Yurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsis (“YÜKT”) ile Yerli Malı Kullanım Karşılığı Tahsis (“YMKT”) kapsamlarındaki önlisans sahibi tüzel kişiler için belli yükümlülükler öngörülmüştür. YÜKT ve YMKT kapsamında kurulacak elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılacak ve Şartnamede belirtilen aksamın imal edildiği tesisin (“Fabrika”) azami kurulum süresi Şartnamede belirtilir. Yönetmelik madde 12, Fabrika inşaatının iş programında gecikmeler yaşanması durumunda YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinin feshine varan müeyyidelere yer vermiştir. Ayrıca yine aynı madde uyarınca YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi kapsamındaki taahhütlerin yerine getirilmediğinin tespit edilmesi durumunda ilgili tüzel kişi ve ortaklık yapısındaki kişilerin ortak olduğu diğer tüzel kişiler Bakanlık tarafından yapılacak diğer YEKA yarışmalarına 2 yıl süreyle giremezler. YÜKT kapsamında önlisans sahibi tüzel kişilerin, önlisans süresi içerisinde Fabrika kurulumu gerçekleştirmesi halinde teminat tutarlarının % 25’i iade edilir.
Lisans süreci
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getiren ve Fabrikayı süresi içerisinde işletmeye alan önlisans sahibi tüzel kişiler Enerji Piyasası Denetleme Kurumu’na (“EPDK”) lisans başvurusunda bulunur. Yönetmeliğin 13. maddesi uyarınca YÜKT ve YMKT kapsamında; YEKA’lar için alınacak üretim lisanslarının süresi 30 yıl olup bu süre sonunda arazi kullanım hakkının alındığı ilgili kurumların mevzuatı uyarınca işlem tesis edilir.
YEKA’lar için elektrik enerjisi üretim tesisinin inşaat süresi ve her yıl işletmeye alınacak tesis kapasitesi, sunulan ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilen iş programında belirtilir. Elektrik enerjisi üretim tesisinin toplam kurulum süresi 36 ayı geçmemek üzere Şartnamede belirtilir. Elektrik enerjisi üretim tesisinin toplam kurulum süresi 36 ayı geçmemek üzere Şartnamede belirtilir.
Elektrik enerjisi satışı
YEKA’larda üretilen elektrik enerjisinin satışına ilişkin düzenlemelere ise Yönetmeliğin 14. maddesinde yer verilmiştir. YEKA’larda üretilen elektrik enerjisi, ihale Şartnamesinde belirtilen süre boyunca ve YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinde yer alan fiyatlar üzerinden Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (“YEKDEM”) kapsamında değerlendirilir. Şartnamede belirlenen alım süresi, kullanım hakkı sözleşmesinin imzalandığı tarihten itibaren başlar. Kullanım hakkı sözleşmesi kapsamında kurulacak elektrik enerjisi üretim tesisleri için ayrıca 5346 sayılı Kanun kapsamında yerli ürün desteği uygulanmaz. Mücbir sebepler haricinde süre uzatımı yapılmaz. Herhangi bir nedenle fiyat artışı yapılmaz.
AR-GE faaliyetleri
Aynı zamanda Yönetmelik’te, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesisinde kullanılan aksamı yurt içinde imal eden ve/veya imal etmeyi taahhüt eden tüzel kişiye verilen YEKA Kullanım Hakkı kapsamında başvuru yapan tüzel kişilere yönelik AR-GE ve Sertifikasyon düzenlemelerine yer verilmiştir.
Mücbir sebepler
YEKA Kullanım Hakkı kapsamında mücbir sebep hallerinin neler olduğu Yönetmelik madde 17’de sıralanmış olup, mücbir sebep çerçevesinde yaşanan gecikmenin 1 yıldan fazla sürmesi veya 1 yıl içerisinde giderilemeyeceğinin anlaşılması halinde bu durumun yetkili mercilerce belgelendirilmesi ile Genel Müdürlüğün YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini feshederek sonlandırma hakkının olduğu düzenlenmiştir. Söz konusu durumlarda teminat mektubu tüzel kişiye iade edilir, ancak tüzel kişi bu durumda zarar, ziyan ve benzeri ad altında herhangi bir talepte bulunamaz.
YEKA’ ların korunması ve kullanılması
Son olarak da, Yönetmeliğin 18 ve 19 numaralı maddelerinde YEKA’ların korunması ve kullanılması ve bu alanlar için altyapı yatırımlarının geliştirilmesine yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Yönetmelik, Resmi Gazete yayım tarihi olan 09.10.2016 tarihinde yürürlüğe girmiş
Sonuç
Yönetmelik’te yerli ürün, YEKA ihalelerinde ve şartnamelerinde malzeme teknoloji ve yerlilik oranlarının belirlenmesi ve denetimi tanımlarının açık ve net bir şekilde yapılması yatırımcıların beklentileridir.
Söz konusu Yönetmelik, rekabet piyasası açısından değerlendirildiğinde kapasite tedariklerinin az sayıda belli başlı büyük firmalar arasında kazanılması durumunda, rekabet ortamı için gerekli koşulların oluşmayacağı ve bu durumun da tekelleşmeye sebebiyet verebileceği endişesi de taşımaktadır. Bir diğer görüş ise, yatırımların hızlı bir şekilde gerçekleşme oranının yükselmesi amacıyla söz konusu projelerin belli başlı kriterleri sağlayan büyük ölçekli belli başlı firmalara dağıtılması gerektiğidir. Yönetmeliğin rekabetçi piyasayı destekleyen bir mekanizmayla kuvvetlendirilmesi tüm yatırımcıların iştahını kabartabilir.
Lisansların hangi kriterlere göre hangi kapasitelere göre ne büyüklükte verileceği de eksik hususlardan biri olarak göze çarpıyor. Bu yapı tam anlamıyla sağlanamasa bile, daha düşük kapasitede üretim potansiyeli olan firmalara da küçük ölçekli projelerin tahsislerinin sağlanması, rekabetçi piyasaya pozitif katkı sağlayabilir.
Yönetmeliğin piyasa üzerindeki etkilerinin nasıl olduğu incelenip gözlemlenmeden bu aşamada yorum yapmak faydalı olmayacaktır. YEKA alanlarında üretilen elektriğin YEKDEM dışında satışının yapılamayacak olması üreticiler açısından olumsuzluk teşkil edebilir. Yap-İşlet-Devret modellerindeki mekanizma benimsenip dışarıya satışın önü açıldığında daha rekabetçi bir ortam oluşturulabilir.
Yönetmelik’te, Komisyona ihaleyi ve Bakanlığa ise Kullanım Hakkı Sözleşmelerini iptal etme yetkilerinin tanınması, yatırımcıların risklerini artırdığı gibi, piyasadaki şeffaflığın bozulmasını olumsuz yönde etkileyecek unsurlar olarak değerlendirilmelidir. Ancak, her ne kadar çeşitli açılardan eksiklikler göze çarpsa da Yönetmelik, elektrik üretim kapasitesinin yerli üretim ile birlikte gelişmesini, kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını ve yatırımların hızlı bir şekilde sonuçlandırılmasını hedefleyerek, bu gibi sorunların aşılabileceği konusunda umut veriyor.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Fiziksel elektrik ticaretinde elektrik enerjisinin ölçümü başta (i) fiilen teslim edilen ve teslim alınan elektrik enerjisi miktarının belirlenmesi, (ii) elektrik üretim ve tüketim miktarlarının önceden tahmin edilmesi, (iii) tarafların elektrik tedariki için ödeyecekleri bedelin belirlenmesi ve (iv) elektrik şebekesinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi olmak üzere çeşitli açılardan çok önemli bir rol oynamaktadır...
Ülkemiz elektrik piyasası, özellikle 2022 yılı içerisinde çalkantılı bir dönem geçirdi. Elektrik üretiminde kullanılan emtia fiyatlarında meydana gelen hızlı artışlar, tüketicilerin korunması ve arz güvenliğinin temin edilmesi için bazı önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu amaçla alınan önlemlerden birisi ise...
Elektrik depolama faaliyetlerine ilişkin ilk düzenlemelere 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“EPK” veya “Kanun”) yer verilmişti. Bunu takiben, Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği (“Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği”) 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de...
Bilindiği üzere, 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK” veya “Kanun”) 30 Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. EPK’nın yürürlüğe girmesinin ardından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) de 2 Kasım 2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmi...
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’te değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda EPDK, üç farklı değişiklik taslağını 15.05.2015, 26.10.2015 ve 26.11.2015 tarihlerinde kamu görüşüne sunmuştur. Sonuç itibariyle, EPDK, hükümler hakkındaki...
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”), 31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik (“Değişiklik Yapan Yönetmelik”) ile bazı esaslı değişiklikler yapıldı...
Binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla hazırlanan Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 12.06.2022 tarihli ve 31864 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe girdi...
Elektrikli araçların hızla yaygınlaşması karşısında, şarj hizmeti sunulmasına ilişkin hukuki altyapının kurulması konusunda girişimlerin hız kazandığı görülür. 21.12.2021 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (“EPK”) değiştirilerek şarj hizmetleri yeni bir piyasa...
Günümüzde teknolojinin evirildiği noktada farklı kaynaklardan elde ettiğimiz enerjiyi, en yaygın olarak elektrik enerjisi biçiminde kullanıyoruz. Nitekim elektrik, aktarım ve farklı enerji biçimlerine dönüşüm kolaylığı ile gündelik hayatta ihtiyaç duyduğumuz işleri yapmak için ideal bir enerji formudur...