İş Hukukundan Doğan Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk

Ağustos 2017 Alper Uzun
% 0

Düzenlemenin Nedenleri

5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1950 yılından bugüne ülkemizde nüfus hızla artmış, iş hayatı çok hızlı değişim ve gelişim göstermiş, haliyle iş hukukundan doğan uyuşmazlık sayısı ve türleri de artmıştır. Geçen bu süre zarfında, ülkemiz temel mevzuatlarında olduğu gibi, hukuk mahkemelerindeki yargılama esaslarını düzenleyen mevzuatta da köklü değişiklikler yapılmış, ancak iş mahkemelerindeki yargılamayı düzenleyen mevzuat bu değişimden uzakta kalmıştır.

Ülkemizde, nüfusla doğru orantılı olarak çalışan sayısının ve bunların doğal sonucu olarak iş hukukundan doğan uyuşmazlık sayısının yüksek oluşu, yargı mercilerinin bu uyuşmazlıklara beklenen hızda cevap vermesini mümkün kılmamaktadır. Gerçekten de günümüzde sadece iş hukukundan doğan uyuşmazlıklar, yargı gündemimizde son derece büyük bir yer tutmakta, ilk derece mahkemelerinin iş yükünün %15’ini, Yargıtay’ın iş yükünün ise %30’unu oluşturmaktadır.

Son yıllarda gerek gelişmiş toplumlarda, gerekse ülkemizde alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ortaya çıkmış ve bu yöntemler çokça tercih edilir olmuştur. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin başında gelen Arabuluculuk, ülkemizde uygulanmaya başladığından beri başarılı sonuçlar vermekte ve birçok uyuşmazlığı yargı mercii önüne gitmeden çözmekte kullanılmaktadır. İstatistiklere bakıldığında, arabulucuya giden uyuşmazlıkların da %89’unun iş hukukundan kaynaklandığı, bunların %93’ünün anlaşmayla sonuçlandığı görülmektedir. Genel olarak arabulucuya giden uyuşmazlıkların ise %95’i, bir gün veya bir günden az bir sürede sonuçlanmaktadır.

Mahkemelerin iş yükünün azaltılması için uyuşmazlıklara parasal limitler veya müzakere zorunluluğu getirilmesinin fayda sağlamayacağı yönünde görüşler bulunsa da, Kanun Koyucu, iş mahkemeleri nezdindeki iş yükünü azaltmak ve yargı mercileri önüne taşınan iş hukuku uyuşmazlık sayılarını azaltabilmek maksadıyla, yeni bir İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı (“Tasarı”) hazırlamıştır. Ayrıca ilgili mevzuatta da değişiklikler yapılmıştır.

Tasarıyla Gelen Değişiklikler

Yapılan bu düzenleme ile öncelikle iş hukuku alanındaki bazı uyuşmazlıklarda, dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu dava şartı olmuştur. Arabuluculuk ihtiyari bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğundan, tarafların arabulucuda anlaşma zorunluluğu bulunmamaktadır. Arabulucuya başvurmasına rağmen anlaşamayan taraflar, mahkeme huzurunda haklarını arayabilecektir.

Bununla birlikte Tasarı’ya göre, mazeretsiz olarak arabuluculuk görüşmesine katılmayan taraf, daha sonra yapılacak yargılamada haklı olduğuna hükmedilse dahi, yargılama masraflarını ödemeye mahkûm edilir. Ayrıca sürece dair tüm hususların arabulucu tarafından tutanak altına alınması öngörülmektedir.

Tasarı uyarınca; kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda (iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili rücu davaları hariç olmak üzere) arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olacaktır. Burada dava sebebinin iş ilişkisinden kaynaklanması gerekir.

Ayrıca İş Kanunu’nun “iş güvencesi” hükümleri olarak ifade edilen 20. ve 21. maddelerinde yapılan değişiklikle birlikte, işe iade talepli dava açmadan önce de arabulucuya başvurulması dava şartı haline getirilmiştir. Ayrıca bu dava sürecinde verilen karara karşı istinaf yoluna başvurulabileceği ve bölge adliye mahkemesince verilen kararın kesin olduğu ifade edilmiştir.

Ek olarak, işe iade davası neticesinde mahkemelerce işe başlatmama tazminatının ve boşta geçen süreye ilişkin alacağın ay esaslı belirlenmesi uygulaması yeni bir dava açılması gerektiğinden kaldırılmakta, yerine bu tutarların parasal ifade edilerek belirlenmesi uygulaması getirilmektedir.

Tasarı ile uygulamaya konulacak olan zorunlu arabuluculuk sürecinde arabuluculuk yapmak isteyen arabulucular, uzmanlık alanlarını belirterek Adalet Komisyonlarına kaydolurlar. Arabulucu kendisine yapılan başvuruyu üç hafta içerisinde sonuçlandırır ve bu süreci en fazla bir hafta uzatabilir.

Tasarı’da, iş mahkemelerinde görülecek davalarda basit usul uygulanacağı açıkça ifade edilmiş ve kanun yoluna başvuru usul ve sürelerinin de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile uyumlu olması sağlanmıştır. Ayrıca yine İş Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle birlikte kıdem ve ihbar tazminatları, yıllık izin ücreti, kötüniyet tazminatı ve eşitlik ilkesine uyulmaksızın fesihten doğan tazminatlarda zamanaşımı beş yıl olarak uygulanır.

Bu tasarıyla birlikte 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nda da muhtelif düzenlemeler yapılacaktır. Özellikle arabulucunun pasif olan rolünü daha aktif hale getirecek nitelikte bir değişiklik yapılacak olup, arabulucunun önüne gelen uyuşmazlıkta “tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması halinde çözüm önerisi de getirebilmesi” öngörülmektedir. Bununla birlikte, arabuluculuk süreci sonucunda anlaşmaya varılması halinde, icra edilebilirlik şerhinin arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden alınabileceği düzenlenmiştir. Yine, taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesinin, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılacağı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamayacağı da yeni düzenlemede yer almıştır.

Sonuç

Artan nüfus, gelişen ve değişen çalışma hayatı, yeni problemleri beraberinde getirmektedir. Çalışma hayatında da birçok sebepten ötürü işçi ve işveren arasında uyuşmazlıklar doğmaktadır. Öyle ki, ülkemizin yargı gündeminde sadece iş hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar çok büyük bir yer tutmakta ve ciddi mesai gerektirmektedir.

Gelişen toplum ve hukuk düzenlerinde, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri önemli ölçüde uyuşmazlıkların yargı mercileri önüne taşınmaksızın çözülmesini sağlar. Arabuluculuk da bu yöntemlerin başında gelir.

Ülkemizde birkaç senedir uygulamada olan arabuluculuk, çoğu iş ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda olmak üzere çok yüksek oranda uyuşmazlıkların anlaşma ile sonuçlanmasına vesile olmaktadır. Bu nedenle kanun koyucu, iş ilişkisinden kaynaklanan alacaklar, işe iade gibi temel konularda, tarafların mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya başvurarak uyuşmazlıklarını çözebilmesi amacıyla, arabulucuya başvuruyu zorunlu hale getirecek bir tasarı hazırlamıştır. Arabuluculuğun da ülkemizdeki uyuşmazlıkların çözümünde daha yetkin ve daha aktif bir rol alması için de muhtelif düzenlemeler yapılmaktadır. Bu Tasarı şu aşamada Türkiye Büyük Millet Meclisi gündeminde yer almaktadır.

Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.

Diğer İçerikler

İş Sözleşmesinin Sağlık Nedenleriyle İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshinde Savunma Alma Gerekliliği
Hukuk Postası
İş Sözleşmesinin Sağlık Nedenleriyle İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshinde Savunma Alma Gerekliliği

İşçi ve işveren arasındaki iş ilişkileri diğer tüm sözleşmesel ilişkilerde olduğu gibi çeşitli sebeplerle sona erebilir. İş sözleşmeleri tarafların karşılıklı anlaşması yoluyla feshedilebileceği gibi işçi veya işverenin iş sözleşmesini tek taraflı feshi yoluyla yani bozucu yenilik doğuran hakkın kullanımıyla da...

İş Hukuku 31.05.2023
İşverenin Çalışanın İletişimini Denetleme Yetkisine İlişkin Güncel Anayasa Mahkemesi Kararı
Hukuk Postası
İşverenin Çalışanın İletişimini Denetleme Yetkisine İlişkin Güncel Anayasa Mahkemesi Kararı

Günümüzde pek çok iş sözleşmesinde, işveren tarafından tahsis edilen bilgisayar, kurumsal e-posta hesabı ve telefon gibi araçların kullanımı sınırlandırılır ve işverenin bunlar üzerindeki denetleme hakkı düzenlenir. İşveren, bu yönde bir denetim ve gözetim yetkisini, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 399...

İş Hukuku 30.11.2022
Güncel Düzenlemeler Işığında İşe İade Davası
Hukuk Postası
Güncel Düzenlemeler Işığında İşe İade Davası

İşe iade davası açma hakkı, 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yer alan (“İş Kanunu”) ve işçi lehine yaratılan, işveren tarafından keyfi veya geçerli bir sebebe dayanmadan fesih yapılmasını önlemeyi amaçlayan iş güvencesi düzenlemelerinden biridir. Bu hak, İş Kanunu’nun 18. ve devamı maddelerinde düzenlenir...

İş Hukuku 31.10.2022
Anayasa Mahkemesi Karar İncelemesi: İşverenin Yönetim Hakkının Sınırları
Hukuk Postası
Anayasa Mahkemesi Karar İncelemesi: İşverenin Yönetim Hakkının Sınırları

İş ilişkisinin doğası gereği mevcut olan işverenin hâkim durumu, işçinin bağımlılık unsuru ve iş görme borcu, işverenin yönetim hakkının temellerini oluşturur. Yönetim hakkı, yasalara, iş akdine ve varsa toplu iş sözleşmesine aykırı olmamak kaydıyla, işverenin vereceği talimatlar ile...

İş Hukuku Mayıs 2022
Rekabet Yasağında Cezai Şart: Sadece İşçi Aleyhine Cezai Şart Yasağının Bir İstisnası
Hukuk Postası
Rekabet Yasağında Cezai Şart: Sadece İşçi Aleyhine Cezai Şart Yasağının Bir İstisnası

Rekabet yasağı, çalışanın iş sözleşmesinin sona ermesinin ardından belirli bir süre boyunca eski işvereniyle aynı faaliyet alanında kendi veya başkası adına rekabet etmesini yasaklayan bir yükümlülüktür. Rekabet yasağı sözleşmesi ile işveren, çalışanın işyerindeki...

İş Hukuku Mart 2022
Asıl İşveren ve Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluk
Hukuk Postası
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Neleri Düzenliyor?
Hukuk Postası
Türk İşçilerin Yurt Dışında İstihdamı
Hukuk Postası
Zorlayıcı Neden Kavramının İş Hukukundaki Etkileri
Hukuk Postası
Toplu İş Sözleşmeleri ve Grev
Hukuk Postası
Toplu İş Sözleşmeleri ve Grev
İş Hukuku Mayıs 2019
İş Hukukunda Savunma Alınmasının Önemi
Hukuk Postası
İşverenlerin Yönetim Hakkı ve Kişisel Veri Yönetimi
Hukuk Postası
İş Hukuku Kapsamında Kişisel Verilerin Korunması
Hukuk Postası
İşyeri Uygulamaları
Hukuk Postası
İşyeri Uygulamaları
İş Hukuku Temmuz 2016
İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı
Hukuk Postası
İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı
İş Hukuku Mayıs 2016
İşe İade Davası
Hukuk Postası
İşe İade Davası

4857 Sayılı İş Kanunu’na (İş Kanunu) göre işveren tarafından iş sözleşmesinin geçerli bir nedene dayanmadan feshedilmesi doğrudan feshin geçersizliği anlamına gelmemektedir. İşçinin İş Kanunu’nda yazılı şartları sağlayarak işe iade davası açması sonucu davanın işçi lehine sonuçlanması halinde...

İş Hukuku Temmuz 2014
İhracata Yönelik Devlet Yardımları
Hukuk Postası
Yabancıların Çalışma İzni Konusunda Son Gelişmeler
Hukuk Postası

Yaratıcı hukuk çözümleri için iletişime geçin.