Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Neleri Düzenliyor?
Giriş
2016 yılında 4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”) m. 14’ün değiştirilmesiyle[1] birlikte, uzaktan çalışma kavramı, İş Kanunu kapsamına dahil edilmişti. Ancak bu değişiklik yapıldıktan sonra uzaktan çalışma sisteminin detaylarını belirleyen herhangi bir ikincil düzenleme yapılmamıştı.
Covid-19 salgınının etkisiyle birçok farklı sektörde ve meslek grubunda uzaktan çalışmaya geçilmesi, konuya ilişkin ayrıntılı hukuki düzenlemelerin yapılmasını hızlandırdı. Bu kapsamda düzenlenen Uzaktan Çalışma Yönetmeliği[2] (“Yönetmelik”) 10.03.2021 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu makalede uzaktan çalışma ilişkisinin usul ve esaslarını belirleyen işbu Yönetmelik hükümleri, işveren ve çalışan yükümlülükleri ele alınır.
Uzaktan Çalışmaya Geçiş Yöntemleri
Uzaktan çalışma ilişkisi bu konuda bir sözleşme imzalanarak kurulabileceği gibi hâlihazırda işyerinde çalışanların iş sözleşmesi, tarafların anlaşması suretiyle, uzaktan çalışma sözleşmesine de dönüştürülebilir.
Çalışan ancak yazılı olarak uzaktan çalışma talebinde bulunabilir. İşveren bu talebi, (i) işyerinde belirlenen usul doğrultusunda ve (ii) işin ve çalışanın niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile belirlediği kıstasları gözeterek değerlendirir ve sonucu 30 gün içerisinde yazılı şekilde bildirir. Anlaşılması halinde, Yönetmelik hükümlerine uygun bir sözleşme imzalanarak uzaktan çalışma ilişkisi kurulmuş olur. İşveren tarafından bu talebin değerlendirilmesi sırasında eşit davranma borcuna uygun hareket etmesi gereklidir.
Yönetmelik m. 6 uyarınca, zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uzaktan çalışma uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için çalışanın talep ya da onayı aranmaz.
Uzaktan Çalışmanın Usul ve Esasları
Sözleşme Şekli ve İçeriği
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır. Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
Çalışma Mekanının Düzenlenmesi
Gerekmesi halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü ise uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenir. Dolayısıyla, uzaktan çalışanlar ile imzalanacak sözleşmelerde bu düzenlemelere açık bir şekilde yer verilmesi önem arz eder.
Malzeme ve İş Araçlarının Temini/Kullanımı ve Üretim Maliyetlerinin Karşılanması
Yönetmelik m. 7 uyarınca, uzaktan çalışma sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa, mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilmelidir. Ayrıca bu araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, teslim tarihindeki bedellerini içeren bir liste, işveren tarafından çalışana teslim edilir. Ancak bu malzeme ve iş araçlarının uzaktan çalışma sözleşmesinde yer alması ya da bu sözleşmeye ek olarak düzenlenmesi de mümkündür. Bu listenin düzenlenmesi, çalışana teslim edilen bilgisayar veya benzeri iş araçlarının kaybı veya hasara uğratılması gibi durumlarda işverene ispat açısından fayda sağlayacaktır.
Öte yandan, tarafların sözleşme kapsamında malzeme ve iş araçlarının çalışan tarafından sağlanacağına ilişkin anlaşması da mümkündür.
Bunun yanı sıra, Yönetmelik m. 8 uyarınca, işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Ancak zorunlu giderlerin işveren tarafından tespiti ve karşılanmasına ilişkin değerlendirme sürecinde, işyerindeki mevcut uygulamaların ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) m. 414’ün de göz önünde bulundurulması uygun olur. Zira, TBK m. 414 uyarınca, işveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile çalışanı işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür ve zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir. Uzaktan çalışma sisteminde hangi giderlerin zorunlu olduğunun ve işveren tarafından ne şekilde karşılanacağının ilerde verilecek yargı kararlarıyla açıklığa kavuşacağı düşüncesindeyiz.
Çalışma Süresinin Belirlenmesi
Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla, taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Bu kapsamda belirlenen çalışma zaman aralığı ve süresi de iş sözleşmesinde belirtilir. Fazla çalışma konusunda ise İş Kanunu hükümleri uygulanmaya devam eder. Fazla çalışma konusundaki muhtemel uyuşmazlıklarda sorun yaşanmaması adına çalışma ve ara dinlenme sürelerinin açık bir şekilde sözleşmede belirlenmesi taraflar açısından faydalı olacaktır.
İletişim ve Verilerin Korunması
Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenir. Bu kapsamda taraflara uygun bir iletişim yöntemi belirlenerek bu iletişime ilişkin kural ve talimatlara yine uzaktan sözleşmesi kapsamında yer verilebilir.
Bunun yanı sıra, işveren; uzaktan çalışanını, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirmeli ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almalıdır. Bu yükümlülük yürürlükteki veri koruma mevzuatında öngörülen kural ve ilkeler ile de uyum gösterir. Uzaktan çalışanlar ise, veri güvenliği konusunda işveren tarafından belirlenen bu kurallara uymak zorundadır.
İş Sağlığı ve Güvenliği
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Muhtemel bir iş kazasında taraf sorumluluklarının belirlenmesi aşamasında bu önlemlerin alınıp alınmadığı öncelikle dikkate alınacaktır. Nitekim işbu Yönetmelik hükmü de uzaktan çalışma halinde dahi iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınmasının önemine dikkat çekmektedir.
Sonuç
Covid-19 salgını süresince uzaktan çalışma sistemini benimsemiş ya da bundan sonraki dönemde uzaktan veya karma çalışma sistemlerinin planlanması konusunda çalışmalar yürüten tüm işverenler için bu yeni Yönetmelik hükümlerinin rehber niteliğinde olacağı tartışmasızdır. Ancak Yönetmelik pek çok konuyu da tarafların anlaşmasına bırakmaktadır. Bu nedenle, her halükârda, uzaktan ya da karma çalışma sistemine ilişkin sözleşmelerin hazırlığı sırasında İş Kanunu’nun temel ilkeleri ve emredici hükümleri gözetilmeli ve hakkaniyete uygun düzenlemelere yer verilmelidir.
[1] 6715 sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 20.05.2016 tarihli ve 29717 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/05/20160520-24.htm, (Erişim Tarihi: 24.04.2021).
[2] Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 10.03.2021 tarihli ve 31419 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210310-2.htm, (Erişim Tarihi: 24.04.2021).
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
İşçi ve işveren arasındaki iş ilişkileri diğer tüm sözleşmesel ilişkilerde olduğu gibi çeşitli sebeplerle sona erebilir. İş sözleşmeleri tarafların karşılıklı anlaşması yoluyla feshedilebileceği gibi işçi veya işverenin iş sözleşmesini tek taraflı feshi yoluyla yani bozucu yenilik doğuran hakkın kullanımıyla da...
Günümüzde pek çok iş sözleşmesinde, işveren tarafından tahsis edilen bilgisayar, kurumsal e-posta hesabı ve telefon gibi araçların kullanımı sınırlandırılır ve işverenin bunlar üzerindeki denetleme hakkı düzenlenir. İşveren, bu yönde bir denetim ve gözetim yetkisini, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 399...
İşe iade davası açma hakkı, 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yer alan (“İş Kanunu”) ve işçi lehine yaratılan, işveren tarafından keyfi veya geçerli bir sebebe dayanmadan fesih yapılmasını önlemeyi amaçlayan iş güvencesi düzenlemelerinden biridir. Bu hak, İş Kanunu’nun 18. ve devamı maddelerinde düzenlenir...
İş ilişkisinin doğası gereği mevcut olan işverenin hâkim durumu, işçinin bağımlılık unsuru ve iş görme borcu, işverenin yönetim hakkının temellerini oluşturur. Yönetim hakkı, yasalara, iş akdine ve varsa toplu iş sözleşmesine aykırı olmamak kaydıyla, işverenin vereceği talimatlar ile...
Rekabet yasağı, çalışanın iş sözleşmesinin sona ermesinin ardından belirli bir süre boyunca eski işvereniyle aynı faaliyet alanında kendi veya başkası adına rekabet etmesini yasaklayan bir yükümlülüktür. Rekabet yasağı sözleşmesi ile işveren, çalışanın işyerindeki...
4857 Sayılı İş Kanunu’na (İş Kanunu) göre işveren tarafından iş sözleşmesinin geçerli bir nedene dayanmadan feshedilmesi doğrudan feshin geçersizliği anlamına gelmemektedir. İşçinin İş Kanunu’nda yazılı şartları sağlayarak işe iade davası açması sonucu davanın işçi lehine sonuçlanması halinde...