Acil Durum Hakemi Yargılamalarına İlişkin MTO Raporu

Şubat 2020 Melissa Balıkçı Sezen
% 0

Giriş

MTO Türkiye Tahkim Gününde, tartışılan konulardan biri de Acil Durum Hakemi Yargılamalarına İlişkin MTO Raporu oldu. Bilindiği üzere MTO Tahkim ve Alternatif Uyuşmazlık Çözümü Komisyonu Acil Durum Hakemi Yargılamaları Çalışma Grubu, Nisan 2019’da bu konuya ilişkin bir rapor (“Rapor”) yayınladı.[1]

Rapor, acil durum hakemi (“ADH”) yargılamalarının, usule ve esasa ilişkin doğabilecek sorunlar da dâhil olmak üzere tüm yönlerini kapsayan bir analiz sunar ve şeffaflık ile öngörülebilirliğin artırılması yoluyla ADH uygulamalarının kolaylaştırılmasını hedefler.

Rapor, aşağıda belirtilen istatistiki verileri de içeriyor. 30 Nisan 2018 itibariyle 80 adet MTO Acil Durum Tedbirleri Başvurusu sunulmuştur, bu kapsamda aşağıdaki sayılar bu başvurulara ilişkindir.[2]

  • Yalnızca 23 MTO ADH başvurusunda tedbir kararı verilmiştir ve yalnızca 8 dosyada ADH talep edilen tedbirin tamamına hükmetmiştir.[3]
  • Öngörülen eşikler nedeniyle 21 ADH başvurusu tamamen veya kısmen reddedilmiştir.[4]
  • Bu ADH başvurularından üçü MTH Milletlerarası Tahkim Divanı Başkanı tarafından, Başkan’ın “uygulanabilirlik” testi kapsamında tamamen veya kısmen reddedilmiştir.[5]
  • Eşiğe ilişkin konular ilk 80 MTO ADH dosyasının 56’sında incelenmiştir.[6]
  • Nihai kararın verilmesinden önce 25 dosya sulh olmuştur, bunlardan dördü henüz herhangi bir karar verilmeden sulh ile sonuçlanmıştır.[7]

İçerik

Rapor dört ana konuyu ele alır, bunlar: (i) genel konular, (ii) eşiğe ilişkin konular, (iii) usule ilişkin konular ve (iv) esas ilişkin standartlar.

ADH yargılamaları kapsamında dikkat edilmesi gereken nokta, bu yargılamalara ilişkin evrensel bir uygulamanın olmadığı ve bu kapsamda genel kuralların belirlenemeyeceğidir.[8] Rapor’da tartışıldığı üzere, bunun nedeni temel olarak MTO Tahkim Kuralları’nın (“MTO Kuralları”) ADH’ye verdiği geniş takdir yetkisi ve esneklik imkânıdır.

ADH’lerin ADH hükümlerinde belirlenen eşik şartlarını katı bir şekilde uyguladığı anlaşılır. Söz konusu eşikle ilgili konular, uygulanabilirlikyetki ve kabul edilebilirlik olarak Rapor’un B Bölümünde ele alınır. Eşiklerin etkili olduğu dosyaların sayısı eşiklerin önemini ortaya koyar. Bu üç eşiğin incelenmesinin ardından ADH, talebin aciliyetine dair esas incelemesine geçer. 

Belirtilen eşikler aşağıda kısaca özetlenmiştir:

MTO Kurallarının Uygulanabilirliği

Bu şart ADH hükümlerinin “uygulanabilirliği testi” olarak düzenlenir. MTO Divan Başkanı başvuruda sunulan bilgileri inceler ve MTO Kuralları madde 29/5 ve 29/6 uyarınca ADH hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağına karar verir. Başkan reddetme yetkisini nadiren kullanır ve genellikle başvurunun ADH tarafından incelenmesine izin verir; böylece eşiklere ilişkin son kararı ADH verir.

ADH’nin Yetkisi

ADH acil durum tedbirine karar vermeye yetkisi olup olmadığına ilişkin karar vermeye yetkilidir. Bu “yetki testi” değerlendirilirken ayrıca bir tahkim anlaşmasının olup olmadığını da değerlendirilmelidir.

Çok aşamalı uyuşmazlık çözüm hükümleri, genellikle çok sayıda yetki itirazına konu olur. Bu kapsamda, yetki testi bakımından ayrıca önemlidir. Şu ana kadarki başvurular arasında 33 dosyada ADH’nin yetkisine dair itiraz sunulmuştur.[9] 

Başvurunun Kabul Edilebilirliği

“Kabul edilebilirlik testi”, “tahkim divanının kurulmasını bekleyemeyecek kadar acil ara veya ihtiyati tedbirin” ihtiyacına ilişkindir. Bu şart aynı zamanda MTO Kuralları madde 29/1’de öngörülür.

ADH hükümleri bu eşiklere uygulanacak hukuka ilişkin açık bir ifade içermez.[10] Çoğu durumda, ADH kendisini sözleşmenin hukukuyla (lex contractus) bağlı görmeden ilgili yerel hukuku veya tahkim yeri hukukunu (lex arbitri) dikkate alarak karar verir.

Rapor’un C Bölümünde usul konuları ele alınır. Bu bölüm, dosyanın ADH’ye aktarılmasından, ADH’nin karar verilmesine kadar olan yargılama sürecini ele alır.

MTO Kuralları Ek-V madde 5/2 uyarınca, ADH yargılamayı uygun gördüğü biçimde sürdürebilir. Bu hüküm, şüpheye yer vermeyen biçimde ADH’ye geniş bir takdir yetkisi bırakır. Bu kapsamda en önemli sınırlama, MTO Kurallarında öngörülen zaman sınırlamasıdır. Ek süre tanınmadıkça, ADH dosyanın kendisine aktarılmasından itibaren 15 gün içinde karar vermelidir.

Rapor’un D Bölümünde, ADH’nin göz önüne alabileceği esasa ilişkin standartlar incelenmiştir. ADH’nin Acil tedbire hükmetmesine ilişkin esasla ilişkili standartlar, aciliyet, esas talebin başarı şansı, geri dönülemez bir zararın oluşması riski, uyuşmazlığın ağırlaşması riski ve talep edilen tedbirin orantılılığı şeklinde listelenebilir.[11] Özellikle aciliyete ilişkin şart yüksek bir standart olarak karşımıza çıkar. Bu şartların oluşması, genellikle milli hukuklarda da aranır ve buna bağlı olarak taraflara yabancı değildir. Ek olarak ADH, MTO Kuralları madde 28 uyarınca teminat gösterilmesi gerekip gerekmediği yoksa sadece tedbire karar vermenin uygun olup olmadığı gibi ikincil değerlendirmeleri de dikkate almalıdır.[12]

Sonuç

Yukarıda açıklamalara ek olarak karşı tarafın yokluğunda verilecek (ex parte) acil durum kararları MTO Kuralları’nın ADH hükümleriyle uyumlu olmadığı belirtilmelidir; bu düzenlemenin amacı böyle bir durumda karşı tarafın hukuki dinlenme hakkı olmayacağı düşüncesidir.[13] Bu nedenle, tarafların bu yöndeki ihtiyaçları için yerel ve yetkili mahkemelere başvurmaları daha makul bir seçenektir.

ADH kararının tenfizi taraflar tarafından ayrıca göz önüne alınmalıdır; ki konu oldukça tartışmalıdır.[14] Bu konu Rapor’da Bölüm IV altında ele alınır.

Rapor tüm taraflara yararlı bir rehber işlevi sunar ve geçici tedbir talebine başvurmadan önce başvurucular tarafından incelenmelidir. Katkı sunanların aktardığı belli başlı sorunlara ilişkin olası çözüm yolları da sunduğu için oldukça yararlı bir kaynaktır.

[1] Rapor’un İngilizce dilindeki tam metni için bkz: https://iccwbo.org/publication/emergency-arbitrator-proceedings-icc-arbitration-and-adr-commission-report/ (Erişim tarihi: Şubat 2020).

[2] Rapor, para 3. Rapor’un yayınlanmasından itibaren yaklaşık 40 başvuru sunuldu.

[3] Rapor, Ek-I, Bölüm G.

[4] Rapor, para. 9, 87 vd.

[5] Rapor, para. 9 ve 71.

[6] Rapor, para. 9 ve 62.

[7] Rapor, para. 59.

[8] Rapor, para. 7.

[9] Rapor, para. 79.

[10] Rapor, para. 89 vd.

[11] Rapor, para. 151 vd.

[12] Rapor, para. 34.

[13] Çalışma Grubu’nun bu tespiti için bkz. Rapor, paragraf 24.

[14] ADH kararlarının tenfizine açıkça imkân tanıyan Hong Kong, Yeni Zelanda ve Singapur hariç olmak üzere, bkz. Rapor, para. 36.

Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.

Diğer İçerikler

ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi
Hukuk Postası
ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi

ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...

Tahkim 30.06.2023
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim
Hukuk Postası
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim

Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.

Tahkim 28.02.2023
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)
Hukuk Postası
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)

Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...

Tahkim 30.11.2022
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı

Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...

Tahkim 30.06.2022
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu

4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...

Tahkim Mayıs 2022
2022 DIAC Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2022 DIAC Tahkim Kuralları

Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...

Tahkim Mayıs 2022
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları
Hukuk Postası
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları

Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...

Tahkim Mayıs 2022
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı

Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...

Tahkim Şubat 2022
Landesbank Kararı
Hukuk Postası
Landesbank Kararı

Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...


Tahkim Ocak 2022
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler

Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...

Tahkim Aralık 2021
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ağustos 2021
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü
Hukuk Postası
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü

Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...

Tahkim Temmuz 2021
Tenfiz Engeli Olarak Kamu Düzeni
Hukuk Postası
Enka v. Chubb: Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Tahkim Kasım 2020
İki Prosedürün Hikayesi: Tahkim ve İflas
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Tahkim Ağustos 2020
ICSID’den Hakemler İçin Yeni Etik Standartlar
Hukuk Postası
Blok Zinciri, Akıllı Sözleşmeler ve Tahkim
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Tahkim Nisan 2020
İtirazın İptali Davasının Tahkimde Görülmesi
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Tahkim Ekim 2019
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Hukuk Postası
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Tahkim Ağustos 2019
Uluslararası Tahkimde Tanıkların Yüzleştirilmesi
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim
Hukuk Postası
Spor Tahkim Mahkemesi Kararlarının İptali
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi

Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...

Tahkim Ekim 2018
Tahkimde Delil İkamesi Hakkında Prag Kuralları
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Çeşitlilik
Hukuk Postası
New York Sözleşmesi’nin 60 Yılı
Hukuk Postası
ICSID Kuralları’nda Öngörülen Değişiklikler
Hukuk Postası
Tahkim Masraflarının Paylaşımı
Hukuk Postası
Tahkimde Seri Yargılamaya İlişkin Güncel Konular
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Şemsiye Klozlar
Hukuk Postası
Tahkimde Masraflar ve Masrafların Azaltılması
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Manevi Tazminat
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ekim 2016
Milletlerarası Ticari Tahkimde Uzman Tanık
Hukuk Postası
Güncel Philip Morris V. Uruguay Kararı
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Tahkim İradesi
Hukuk Postası
Tahkimde Üçüncü Kişi Finansmanı
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Tahkim Nisan 2015
Tahkim Anlaşmasının Hazırlanması
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Tahkim Temmuz 2014
Talep Garantilerine İlişkin Birörnek Kurallar
Hukuk Postası
Uluslararasi Ticari Uyuşmazliklarin Çözümü
Hukuk Postası

Yaratıcı hukuk çözümleri için iletişime geçin.