7101 Sayılı Kanun ile Tahkim Yargılamasında Yapılan Değişiklikler

Mart 2018 Prof. Dr. H. Ercüment Erdem
% 0

Devlet mahkemelerinin tahkim süreçlerine ilişkin önemli işlevleri bulunur. Bunlar mahkeme eliyle delil toplanması sürecinde olduğu gibi, tahkim sürecini destekleyici işlevler olabileceği gibi ve iptal davasında olduğu gibi, denetim niteliğinde işlevler olarak da karşımıza çıkabilir. Bu işlevlere ilişkin düzenlemeler, bir devletin tahkim mevzuatının tahkim dostu olup olmadığının belirlenmesinde önemli rol oynar.

7101 sayılı İcra ve İflas Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun[1] (“Kanun”) ile Türk mahkemelerinin tahkim yargılamasına ilişkin yürüteceği davalarla ilgili önemli değişiklikler yapıldı. Bu bağlamda, iç tahkim ve milletlerarası tahkimi düzenleyen mevzuat hükümleri, birbirleriyle uyumlu hale getirildi. Ayrıca, güncel milletlerarası tahkim uygulamasını yansıtan hükümler benimsendi. Kanun ile yapılan bu değişiklikler, bu makalemizin konusunu oluşturuyor.

Genel Olarak

Öncelikle Kanun, temel olarak 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’na (“İİK”) önemli değişiklikler getirir. Bu makalemizde bu değişiklikler üzerinde ayrıntılı olarak durulmayacaksa da iflas erteleme kurumunun yürürlükten kaldırılması, konkordato kurumuna ilişkin hükümlerde düzenlemeye gidilmesi, İİK’nın 206. maddesinde düzenlenen alacaklıların öncelik sırasının değişmesi, 7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun 7/a maddesinde düzenlenen gerçek ve tüzel kişilere yapılacak tebligatların elektronik yolla yapılması zorunluluğunun düzenlenmesi gibi önemli değişikliklere dikkat çekilebilir[2].

Kanun ile getirilen ve bu makalede ele alınacak önemli değişiklikler ise, 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (“HMK”) tahkimi düzenleyen hükümlerine ilişkin değişikliklerdir.

MTK’daki Görevli Mahkemeye İlişkin Değişiklikler

Kanun ile yapılan önemli değişikliklerden biri, MTK’da yer alan iptal davasında görevli olan mahkemeye ilişkindir.

MTK’da yer alan değişiklikten önce, hakem kararının iptaline ilişkin davalarda görevli mahkeme, asliye hukuk mahkemesi olarak düzenlenmekteydi. Bu hükmün yanı sıra, 6545 sayılı Kanun[3] ile 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 5. maddesinde yapılan değişiklikle, MTK’ya göre yapılan tahkim yargılamasında, iptal davalarına ilişkin yargılamaların bir başkan ve iki üye ile toplanacak heyetle yürütülmesi ve sonuçlandırılması öngörülüyordu. Tüm bu düzenlemeler uyarınca, MTK’daki değişiklikten önce, iptal davalarında görevli mahkeme, asliye ticaret mahkemesi olarak düzenlenmekteydi.

Kanun ile MTK’nın 15. maddesinin A fıkrasının 1. bendine yapılan değişiklikle, MTK’nın 3. maddesi uyarınca[4] yetkili asliye hukuk mahkemesinin bulunduğu yer yönünden yetkili bölge adliye mahkemesi, iptal davalarında görevli mahkeme olarak belirlendi.

Bu yeni düzenleme uyarınca; MTK kapsamındaki tahkim kararlarına ilişkin iptal davaları, ilk derece mahkemesinde değil, bölge adliye mahkemelerinde görülecektir. Bu düzenlemenin, günümüz milletlerarası tahkim uygulaması ile uyum içinde olduğu söylenebilir. Gerçekten de, milletlerarası uygulamada, Fransa, İsviçre ve Almanya gibi ülkelerin tahkime ilişkin mevzuatlarında, iptal davalarının temyiz mahkemelerinde görüleceği şeklinde düzenlemeler vardır. Örneğin Fransa’da, hakem kararlarına karşı açılacak iptal davaları, hakem kararının verildiği yerdeki istinaf mahkemesi (Cour d’Appel) nezdinde görülür[5]. İsviçre’de ise, iptal davaları bakımından İsviçre Federal Mahkemesi görevlidir[6]. Almanya’da da, iptal davalarının da içinde bulunduğu tahkim sürecine ilişkin davalar, Yüksek Bölge Mahkemesi (Oberlandesgericht, OLG) tarafından sonuçlandırılır[7]. Almanya’da, yerel mahkemelerin tahkim sürecine ilişkin gerçekleştireceği yargılamalarda ikinci derece mahkemelerinin görevli olmasının nedeni, kural olarak ilk derece mahkemesi tarafından yerine getirilecek görevlerin tahkim sürecinde hakem heyeti tarafından gerçekleştiriliyor olmasıdır[8]. Böylece, devlet mahkemeleri tarafından görülecek davaların daha hızlı ve etkin bir şekilde görülmesi mümkün olur.

Bu açıklamalarımız uyarınca, MTK’ya tabi olan hakem kararlarının iptaline ilişkin davalarda bölge adliye mahkemelerinin görevli olması yerinde bir düzenleme olarak karşılanmalıdır.

MTK Kapsamında İptal Davalarına İlişkin Verilen Kararlara Karşı Kanun Yolu

Kanun ile MTK’nın 15. maddesinin A fıkrasının 7. bendinde yapılan değişiklik uyarınca, iptal davası hakkında verilen kararlara karşı, HMK hükümlerine göre temyiz yoluna başvurulabilir. Değişiklikten önceki düzenlemeye göre, iptal davası hakkında verilen kararlara karşı 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (“HUMK”) hükümlerine göre temyiz yolu açık olmakla birlikte, karar düzeltme yoluna gidilemeyeceği düzenlenmekteydi.

Bilindiği üzere bölge adliye mahkemelerinin faaliyete başlaması ile birlikte, HUMK’nun temyize ilişkin hükümlerinin uygulanması son buldu. Kanun ile MTK’ya yapılan değişikliklerde, HMK’da kanun yolu olarak karar düzeltme yoluna yer verilmemiş olması dikkate alındı ve buna göre, temyiz yoluna başvurulabileceği açıklığa kavuşturuldu.

MTK Kapsamında Uyuşmazlığın Konusuna Göre Görevli Mahkeme

Yine Kanunla MTK’ya eklenen yeni bir hüküm ile, MTK’da asliye hukuk mahkemesine verilen görev ve yetkilerin, uyuşmazlığın konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi tarafından kullanılacağı açıklığa kavuşturuldu. Bu düzenlemenin, bölge idare mahkemelerinin görev alanına dahil olan iptal davaları dışında kalan görev ve yetkiler bakımından kullanılacağına dikkat edilmelidir. Buna göre, tahkim şartına ilişkin itirazlar, hakemlerin seçimi ya da reddine yönelik davalar, delillerin toplanması için mahkemeden yardım talebi, tahkim süresinin uzatılması talebine yönelik davalar asliye hukuk veya asliye ticaret davalarının görev alanında değerlendirilir.

Kanun ile HMK’da Yapılan Değişiklikler

Kanun ile HMK’nın tahkime ilişkin hükümlerinde de önemli değişiklikler yapıldı. Öncelikle, HMK m. 410’da yapılan değişiklikle, tahkim yargılamasında mahkeme tarafından yapılacağı belirtilen işlerde görevli ve yetkili mahkeme, konusuna göre tahkim yeri asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi olarak belirlendi. Değişiklikten önce bu hüküm, görevli ve yetkili mahkemeyi bölge adliye mahkemesi olarak düzenlemekteydi.

Kanun ile getirilen bir diğer değişiklik, HMK hükümlerine tabi olan hakem kararlarına karşı açılacak iptal davalarına ilişkin olarak, HMK m. 439/1 uyarınca, iptal davasının, tahkim yeri bölge adliye mahkemesinde açılacağını düzenlemesidir. Değişiklikten önce bu madde, iptal davasının tahkim yerindeki mahkemede açılacağını düzenlemekteydi.

Bu değişikliklerle HMK hükümlerinin de MTK ile paralel hale getirildiği görülür. Kanun ile tahkim sürecine ilişkin olarak Türk mahkemeleri tarafından verilebilecek kararlara ilişkin görevli mahkeme; tıpkı MTK’da yer alan düzenleme gibi, uyuşmazlığın niteliğine göre asliye hukuk ya da asliye ticaret mahkemesidir. İptal davaları ise bu kuralın istisnası niteliğinde olup, iptal davaları bakımından görevli mahkeme, bölge adliye mahkemeleridir.

Sonuç

Kanun ile MTK ve HMK’nın tahkim yargılamasını düzenleyen hükümlerinde yapılan değişikliklerle, bu iki kanundaki düzenlemeler paralel hale getirildi. Her iki kanun uyarınca gerçekleştirilecek tahkim yargılamalarında, iptal davalarında görevli mahkeme, bölge idare mahkemesidir. İptal davası dışında kalan dava ve işlerde ise, uyuşmazlığın konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemeleri görevlidir. İptal davalarının ilk derece mahkemeleri yerine bölge adliye mahkemelerinde görülmesine dair düzenleme, konu ile ilgili milletlerarası uygulama ile uyum içindedir. Bu düzenlemelerin, Türk tahkim mevzuatının daha tahkim dostu hale gelmesine katkı sağlayacağı tartışmasızdır.

[1] İcra ve İflas Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Resmi Gazete (RG), No. 30361, 15.03.2018.

[2] Kanun ile yapılan önemli değişikliklere ilişkin bilgi notu için bkz. http://www.erdem-erdem.av.tr/mailing/icra-ve-iflas-kanunu-ve-bazi-kanunlarda-degisiklik-yapilmasi-hakkinda-7101-sayili-kanun/ (Erişim tarihi: Mart 2018).

[3] 6545 sayılı Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, RG, No. 29044, 28.06.2014.

[4] MTK’nın 3. maddesi uyarınca, MTK’da mahkeme tarafından yapılacağı belirtilen işlerde davalının yerleşim yeri veya olağan oturma yeri ya da işyerinin bulunduğu asliye hukuk mahkemesi; davalının Türkiye’de yerleşim yeri, olağan oturma yeri veya işyeri yoksa İstanbul Asliye Hukuk Mahkemesi görevli ve yetkilidir.

[5] Fransız Medeni Usul Kanunu (Code de Procédure Civile), m. 1519, https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do;jsessionid=82970190322B23ADA21851631E3097A5.tplgfr23s_1?idSectionTA=LEGISCTA000023427652&cidTexte=LEGITEXT000006070716&dateTexte=20180404 (Erişim tarihi: Mart 2018).

[6] Federal Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu (Federal Statute on Private International Law), m. 191, https://www.swissarbitration.org/files/34/Swiss%20International%20Arbitration%20Law/IPRG_english.pdf (Erişim tarihi: Mart 2018).

[7] Alman Medeni Usul Kanunu (Zivilprozessordnung, ZPO), m. 1062,  (Erişim tarihi: Mart 2018).

[8] Karl-Heinz Bockstiegel, Stefan Kröll, Patricia Nacimiento, Arbtration in Germany: The Model Law in Practice (Second Edition), s. 18, dn. 69, http://www.kluwerarbitration.com (Erişim tarihi: Mart 2018).

Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.

Diğer İçerikler

ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi
Hukuk Postası
ICC Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi

ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...

Tahkim 30.06.2023
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim
Hukuk Postası
Birleşme ve Devralmalarda Tahkim

Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.

Tahkim 28.02.2023
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)
Hukuk Postası
Tahkim Uygulamasında Esasa Girme Yasağı (Revision au Fond)

Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...

Tahkim 30.11.2022
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel İflas Yoluyla Takip Yapılabilmesine İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı

Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...

Tahkim 30.06.2022
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkına İlişkin ICCA Genel Raporu

4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...

Tahkim Mayıs 2022
2022 DIAC Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2022 DIAC Tahkim Kuralları

Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...

Tahkim Mayıs 2022
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları
Hukuk Postası
Avrupa Mahkemelerinin AB-İçi Yatırım Tahkimine Dair Çelişkili Kararları

Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...

Tahkim Mayıs 2022
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı
Hukuk Postası
Tahkim Yargılamasında Kanun Hükümlerinin Yanlış Yorumlanmasının Kamu Düzenine Aykırılık Teşkil Etmediğine İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararı

Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...

Tahkim Şubat 2022
Landesbank Kararı
Hukuk Postası
Landesbank Kararı

Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...


Tahkim Ocak 2022
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim: İsviçre Örneği, Alınacak Dersler ve Öneriler

Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...

Tahkim Aralık 2021
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ağustos 2021
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü
Hukuk Postası
Dijital Çağda Uyuşmazlık Çözümü

Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...

Tahkim Temmuz 2021
Tenfiz Engeli Olarak Kamu Düzeni
Hukuk Postası
Enka v. Chubb: Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
2021 MTO Tahkim Kuralları
Tahkim Kasım 2020
İki Prosedürün Hikayesi: Tahkim ve İflas
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Hukuk Postası
2020 LCIA Kuralları
Tahkim Ağustos 2020
ICSID’den Hakemler İçin Yeni Etik Standartlar
Hukuk Postası
Blok Zinciri, Akıllı Sözleşmeler ve Tahkim
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Hukuk Postası
COVID-19’un Tahkime Etkisi
Tahkim Nisan 2020
İtirazın İptali Davasının Tahkimde Görülmesi
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Hukuk Postası
İnşaat Sektöründe Tahkim
Tahkim Ekim 2019
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Hukuk Postası
Basketbol Tahkim Mahkemesi
Tahkim Ağustos 2019
Uluslararası Tahkimde Tanıkların Yüzleştirilmesi
Hukuk Postası
Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Tahkim
Hukuk Postası
Spor Tahkim Mahkemesi Kararlarının İptali
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi
Hukuk Postası
Achmea Kararının Yatırım Tahkimine Etkisi

Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...

Tahkim Ekim 2018
Tahkimde Delil İkamesi Hakkında Prag Kuralları
Hukuk Postası
Milletlerarası Tahkimde Çeşitlilik
Hukuk Postası
New York Sözleşmesi’nin 60 Yılı
Hukuk Postası
ICSID Kuralları’nda Öngörülen Değişiklikler
Hukuk Postası
Tahkim Masraflarının Paylaşımı
Hukuk Postası
Tahkimde Seri Yargılamaya İlişkin Güncel Konular
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Şemsiye Klozlar
Hukuk Postası
Tahkimde Masraflar ve Masrafların Azaltılması
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Manevi Tazminat
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Hukuk Postası
ICC Seri Tahkim Kuralları
Tahkim Ekim 2016
Milletlerarası Ticari Tahkimde Uzman Tanık
Hukuk Postası
Güncel Philip Morris V. Uruguay Kararı
Hukuk Postası
Yatırım Tahkiminde Tahkim İradesi
Hukuk Postası
Tahkimde Üçüncü Kişi Finansmanı
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Hukuk Postası
Tahkimde Gizlilik
Tahkim Nisan 2015
Tahkim Anlaşmasının Hazırlanması
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Hukuk Postası
İstanbul Tahkim Merkezi
Tahkim Temmuz 2014
Talep Garantilerine İlişkin Birörnek Kurallar
Hukuk Postası
Uluslararasi Ticari Uyuşmazliklarin Çözümü
Hukuk Postası

Yaratıcı hukuk çözümleri için iletişime geçin.