UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları
Giriş
Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (“UNCITRAL”), 2018’de gerçekleştirdiği 51. toplantısında, II. Çalışma Grubu’nun seri tahkim ile ilgili konuları ele alması gerektiği konusunda anlaştı.[1] Birçok tahkim kurumunda görüldüğü üzere, seri tahkim kuralları, yargılamanın hem süresini hem de masraflarını azaltmayı amaçlayan basitleştirilmiş usuller öngörür. Bu çalışma “tahkim yargılamasının etkinliğini arttırmayı amaçladı ve seri tahkim, uyuşmazlığın maliyet ve zaman açısından etkin bir şekilde kısa sürede nihai bir çözüme ulaşmasını mümkün kılan kolaylaştırılmış ve basitleştirilmiş bir süreç olarak tanımlandı”.[2] Çalışma ile yargılamanın etkinliği arttırılırken tarafların adil yargılanma haklarının korunması ve taraflara eşit davranılması da hedeflendi.
9 Temmuz 2021 tarihinde 54. toplantısında, UNCITRAL, seri tahkim kurallarını (“Seri Tahkim Kuralları”) kabul etti.[3] Seri Tahkim Kuralları, 19 Eylül 2021’de Birleşmiş Milletler’in altı resmi dilinde yayımlanarak yürürlüğe girecektir.
Taslak Seri Tahkim Kuralları, UNCITRAL Tahkim Kuralları’nın eki olarak ve birlikte kullanılacak olan taslak UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları Açıklayıcı Notları (2021’nin ikinci yarısında nihai haline getirilmesi planlanan) ile birlikte yayımlandı.
Kurallar
Seri Tahkim Kuralları Madde 1’e göre, seri usul ile çözümlenecek uyuşmazlıklar seri kurallara uygun olarak değiştirilmiş UNCITRAL Tahkim Kuralları’na uygun olarak çözümlenir. Seri Tahkim Kuralları, yalnızca tarafların bu konuda anlaşması halinde uygulanır. Bu durum, UNCITRAL Tahkim Kuralları Madde 1(5)’te vurgulanır.
Bu doğrultuda, sözleşmelerde kullanılmak üzere aşağıdaki şekilde Seri Tahkim Kuralları’nın ekinde yer alan bir örnek tahkim şartı da ayrıca hazırlanmıştır:
İşbu sözleşmeden kaynaklanan veya bu sözleşmeyle ilgili olan ya da bu sözleşmenin ihlali, feshi veya geçersizliğine ilişkin bulunan her türlü uyuşmazlık, anlaşmazlık veya iddia UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları uyarınca nihai olarak tahkim yoluyla çözülecektir.
Tarafların tahkim anlaşmalarında düzenlemek isteyebilecekleri atama makamı, tahkim yeri, tahkim dili gibi farklı konular mevcuttur. Bunlara ek olarak, taraflar, yargılama için belirlenen süre kısıtlamasını düzenleyen Seri Tahkim Kuralları Madde 16(3)’ün uygulanmasını hariç tutabilir.
Diğer kurumlardan farklı olarak, UNCITRAL, Seri Tahkim Kuralları’nın uygulanmasını öngören herhangi bir parasal limit belirlememiştir. Örneğin, Milletlerarası Ticaret Odası (“MTO”) Tahkim Kuralları Madde 30 ve MTO Tahkim Kuralları Ek VI uyarınca, seri tahkim kuralları 1 Mart 2017 ile 1 Ocak 2021 arasında akdedilen tahkim anlaşmaları için uyuşmazlığa konu tutarın 2.000.000 ABD Doları’nı aşmaması halinde, 1 Ocak 2021 sonrasında akdedilen tahkim anlaşmaları için uyuşmazlığa konu tutarın 3.000.000 ABD Doları’nı aşmaması halinde uygulanır.[4]
Seri Tahkim Kuralları, tarafların istek ve ihtiyaçlarına göre tadil edilebilir ve bu nedenle taraflarca anlaşılan her türlü değişikliğe açıktır. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, UNCITRAL Tahkim Kuralları’nın anılan maddeleri seri tahkimde uygulanmaz: Madde 3(4)(a) ve (b); Madde 6(2); Madde 7; Madde 8(1); Madde 20(1)’in ilk cümlesi; Madde 21(1)’in ilk cümlesi; Madde 21(3); Madde 22; ve Madde 27(2)’in ikinci cümlesi.
Bu doğrultuda, Seri Tahkim Kuralları Madde 2’ye göre yargılamanın herhangi bir aşamasında taraflar Seri Tahkim Kuralları’nın aralarındaki uyuşmazlığa uygulanmayacağını kararlaştırabilir. İstisnai durumlarda, hakem kurulu uyuşmazlığın seri yargılama usulüne uygun olmadığına ve Seri Tahkim Kuralları’nın artık uygulanmayacağına karar verebilir. Her iki durumda da hakem kurulu aynı kalır ve tahkim süreci UNCITRAL Tahkim Kuralları’na göre yürütür.
Seri Tahkim Kuralları, tahkimin dijitalleşmesinin bir yansıması olarak, yargılama için uygun bulduğu tüm teknolojik imkanların kullanımına, tarafların iletişimi ve istişareler ile duruşmaların uzaktan yapılması da dahil olmak üzere, açıkça izin verir.
Seri Tahkim Kuralları, usulün basitleştirilmesi için, bir tahkim bildiriminin: (a) taraflar daha önce bu konuda anlaşmamışsa atama makamının belirlenmesi için öneri; ve (b) hakemin atanması için öneri içermesi gerektiğini öngörür. Davacı taraf, tahkim talebini davalıya iletirken ayrıca dava dilekçesini de iletmek zorundadır. Davacı, hakem kurulu oluşturulduğunda, tahkim talebi ve dava dilekçesine hakem kuruluna iletmelidir. Madde 5 uyarınca, davalıya tahkim talebine cevabını sunmak için tahkim talebini takiben 15 günlük bir süre tanınır. Davalının tahkim talebine cevabı, atama makamının belirlenmesi için getirilen öneri ve atanması önerilen hakeme ilişkin bir cevap içermelidir.
Hakemlerin sayısı ile ilgili genel kural Seri Tahkim Kuralları Madde 7’de tek hakem olarak belirlenir ve tek hakemin taraflarca ortak olarak atanan bir hakem olması gerektiğini düzenler. Ancak, Seri Tahkim Kuralları tarafların anlaşmaya varamaması halini de düzenler. Böyle bir durumda, tarafların diğer taraftan gelen önerinin ulaşmasından itibaren 15 gün sonra tek hakemin atanması konusunda bir anlaşmaya varamamaları halinde, UNCITRAL Tahkim Kuralları Madde 8(2) uyarınca taraflardan birinin talebi üzerine tek hakem atama makamı tarafından atanır.
Kurallar ayrıca hakem kurulu tarafından karar verilmesi için bir süre sınırı öngörür. Madde 16’ya göre, hakem kurulunun oluşmasını takip eden altı ay içinde bir karar verilir. Hakem kurulu, istisnai durumlarda tarafları görüş açıklamaları için açıkça davet ettikten sonra bu süreyi uzatma hakkına sahiptir. Bunlara ek olarak, taraflar, taraflarca aksine bir anlaşma olmadıkça, tüm uzatılmış dönemin hakem kurulunun oluşma tarihinden itibaren dokuz ayı geçemeyeceğini öngören Seri Tahkim Kuralları Madde 16(3)’ün uygulanmasını hariç de tutabilir. Tarafların Seri Tahkim Kuralları Madde 16(3)’ün uygulanmasını hariç tutmak istemesi halinde, bu konu tahkim anlaşmasında belirtilmelidir.
Sonuç
Seri Tahkim Kuralları’nın tanıtımı tahkimin etkinliğine kaçınılmaz olarak katkıda bulunacak bir gelişmedir. Yargılama sürecinden belli adımlar çıkarılmış ve süreç basitleştirilmiştir, bu da masrafların azalması ve uyuşmazlığın hızla çözülmesi sonucunu doğurmalıdır. Ek olarak, seri tahkim seçeneğinin bulunması tarafların masraflar ve süre ile ilgili çekinceleri azaltacak, taraflar böylece uyuşmazlıklarının çözümü için tahkim seçeneğini değerlendirebilir. Bu şekilde, seri tahkim uygulaması sayesinde tahkim uygulanması da artacaktır.
[1] Taslak UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları için lütfen bkz.: https://undocs.org/A/CN.9/1082
[2] Taslak UNCITRAL Seri Tahkim Kuralları’nın ikinci paragrafı için lütfen bkz.: https://undocs.org/A/CN.9/1082
[3] Üst not 1
[4] https://iccwbo.org/dispute-resolution-services/arbitration/expedited-procedure-provisions/
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...