Fiilen Uzayan Sözleşmede Yer Alan Tahkim Şartına İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
Giriş
Uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesine ilişkin irade açıklaması tahkim sözleşmesinin temel kurucu unsurudur. Geçerli bir tahkim sözleşmesinden bahsedilebilmesi için tarafların tahkim iradelerinin ihtilafa yer vermeyecek şekilde ortaya çıkması gerekir. Tahkim şartını içeren bir sözleşmenin süresinin sona ermesinden sonra taraflar arasındaki sözleşmesel ilişkinin devam etmesi halinde tahkim şartının geçerli olup olmadığı meselesi gündeme gelir. Bu mesele Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun (HGK) 2023/103 E. 2023/1185 K. sayılı 29.11.2023 tarihli kararında tartışılmış olup, bu Hukuk Postası makalesinde ilgili karar incelenir.
Karara Konu Olay
Uyuşmazlık, taraflar arasında fiilen devam eden distribütörlük ilişkisinden kaynaklanmıştır. Taraflarca ilk olarak 01.06.2005 tarihinde bir distribütörlük sözleşmesi imzalanmış, 01.01.2007 tarihinde benzer hükümler içeren bir sözleşme yapılmış ve son olarak 01.01.2008 tarihinde iki yıl süreli yeni bir distribütörlük sözleşmesi akdedilmiştir. Sözleşmenin süre ile ilgili maddesinde süre sona ermeden en az otuz gün önce sözleşme yenilenmedikçe, sözleşmenin iki yıllık süre sonunda sona ereceği açıkça düzenlenmiştir. 01.01.2008 tarihli sözleşmesinin süresinin sona ermesinden sonra, taraflar arasında yeni bir distribütörlük sözleşmesinin yapılması için müzakerelerin başladığı, ancak taraflarca bu sözleşme konusunda mutabakata varılamadığı, buna rağmen taraflar arasındaki distribütörlük ilişkisinin 2017 yılına kadar devam ettiği anlaşılmaktadır.
Taraflar arasında uyuşmazlığın ortaya çıkması üzerine Davacı, distribütörlük ilişkisini haklı nedenle feshettiğini iddia ederek uğranılan zararın tazmini talep etmiştir. Davalı, taraflar arasında en son imzalanan 01.01.2008 distribütörlük sözleşmesinde tahkim şartı bulunduğundan bahisle tahkim itirazında bulunmuştur.
İlk Derece Mahkemesi ve Bölge Adliye Mahkemesi Tarafından Yapılan Değerlendirme
Uyuşmazlığı inceleyen ilk derece mahkemesi, sözleşmedeki şekli açık hükme rağmen tarafların sözleşme süresinin sonunda sözleşme ilişkisini devam ettirerek sözleşmenin devamına ilişkin iradelerini ortaya koyduğu, şekli iradeye değil sözleşmenin devamına yönelik bu açık fiili iradeye üstünlük tanınması gerektiği, Türk mevzuatında distribütörlük sözleşmesine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı için acentelik sözleşmelerini düzenleyen hükümlerin kıyasen uygulanacağı, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 121/2 gereğince belirli süre için yapılan bir acentelik sözleşmesinin süre dolduktan sonra uygulanmaya devam edilmesi hâlinde sözleşmenin belirsiz süreli hâle geleceği, tüm bunlara göre taraflar arasındaki distribütörlük sözleşmesinin süresiz hâle geldiği, süresiz hâle gelen bu sözleşmede geçerli tahkim şartının bulunduğu, tahkim şartına göre mahkemenin görevsiz olduğuna karar vermiştir.
Davacı tarafından yapılan istinaf başvurusu üzerine uyuşmazlığı inceleyen Bölge Adliye Mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararının hukuka uygun olduğu gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunu reddetmiştir.
Yargıtay Tarafından Yapılan Değerlendirme
Karara karşı yapılan temyiz başvurusunu inceleyen Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 01.01.2008 tarihli tahkim şartını içeren sözleşmenin aynı şartlarda yenilendiğine ve tahkim şartının da kabul edildiğine dair tarafların açık iradelerini gösteren bir verinin mevcut olmadığını, sözleşmenin sona ermesinden sonra taraflar arasındaki distribütörlük ilişkisinin bu sözleşme çerçevesinde devam ettiği kabul edilse dahi, ayrılabilirlik ilkesi gereği bu sözleşmedeki tahkim şartının da taraflarca kabul edildiği sonucuna ulaşılamayacağını kabul ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararını bozmuştur.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Tarafından Yapılan Değerlendirme
Yargıtay tarafından verilen bozma kararına ilk derece mahkemesi tarafından direnilmesi üzerine uyuşmazlık HGK tarafından incelenmiştir.
HGK, uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesine ilişkin irade açıklamasının tahkim sözleşmesinin temel kurucu unsuru olduğunu, geçerli bir tahkim sözleşmesinden bahsedilebilmesi için tarafların tahkim iradelerinin yazılı olarak yaptıkları sözleşmede ihtilafa yer vermeyecek şekilde açıkça belirtilmesi gerektiğini ifade etmiş ve tahkim iradesinin açık, kesin ve hiçbir kuşkuya yer vermeyecek derecede ortaya konulması gerektiğini vurgulamıştır.
Bu ilkeler ışığında somut olayı inceleyen HGK, 01.01.2008 tarihli sözleşmede tarafların sözleşmenin uzatılması için açık bir irade beyanında bulunulması gerektiğini kararlaştırmış olduklarına dikkat çekerek, taraflarca bu sözleşmeyi uzatma yönünde açık bir irade beyanında bulunulmadığı için sözleşmenin uzatılmış sayılamayacağı, tarafların anılan sözleşmeyi uzatmamayı tercih ettiği, ancak aralarındaki distribütörlük ilişkisinin yazılı bir sözleşme olmadan yürütmeyi istediklerini değerlendirmiştir. Anılan değerlendirme ışığında HGK taraflar arasında devam eden bu distribütörlük ilişkisinin 01.01.2008 tarihli sözleşmedeki şart ve koşullarda devam ettiği sonucuna ulaşılamayacağını ifade etmiş ve taraflar arasında geçerli bir tahkim anlaşmasının bulunmadığına oyçokluğuyla hükmetmiştir.
Sonuç
HGK ilgili kararıyla, tahkim iradesinin varlığını şekli ve sıkı koşullara bağlayarak, örtülü bir iradenin yorumlanmasından ziyade açık, kesin şekilde ortaya konulması gerektiğini bir kez daha vurgulamıştır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Hollanda Tahkim Enstitüsü Vakfı (NAI) yeni tahkim kurallarını yayınladı . 1 Mart 2024 itibarıyla yürürlükte olan 2024 NAI Tahkim Kuralları, bu tarih veya sonrasında açılan tahkim yargılamalarında uygulanır. Bu makalede 2024 NAI Tahkim Kuralları ile gelen temel yenilikler ele alınacaktır...
Ticari hayatı dönüştüren internet kendine has uyuşmazlıkları beraberinde getirir. İnternet sitelerine erişimi kolaylaştıran alan adları, kimi zaman bilinçli olarak tanınmış bir markayla karıştırılacak benzerlikte kayıt ettirilir. Marka hakkı sahibi bu gibi kötü niyetli kayıt hallerinde yerel mahkemeye alternatif olarak alan...
ICC Tahkim ve ADR Komisyonu (“Komisyon”), olası uyuşmazlıkların önlenmesi ve tüm paydaşların ilişkilerinin güçlendirilmesi amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm (“ADR”) mekanizmalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla yeni bir rehber ve rapor yayımladı. Uyuşmazlıkların Etkin Yönetimi Rehberi, en uygun...
Birleşme ve Devralmalar (“M&A”), şirketlerin veya varlıkların birleşme, devralma, varlık satın alma veya yönetimin devralması gibi çeşitli finansal işlemler yoluyla yeniden yapılandırılmasını ifade eder. Bu Hukuk Postası Makalesi, hakem heyetleri önüne gelen M&A uyuşmazlıklarını ele alır.
Tahkim uygulaması çerçevesinde esasa girme yasağı (revision au fond) mahkemelerin bir hakem kararını incelerken uyuşmazlığın esasına dair bir inceleme yapmayacakları anlamını taşır. Bu yasak en temelde iptal davaları ile tenfiz süreçlerinde karşımıza çıkar. Bir hakem kararına karşı başvurulabilecek tek kanun...
Türk hukukunda taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri haklarla ilgili olarak doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların hakemler tarafından çözülmesi konusunda anlaşma yapabilir. Bununla birlikte, taşınmazın aynına ilişkin haklar ile iflas hukuku, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar gibi...
4 Eylül 2020 tarihinde, Milletlerarası Ticari Tahkim Konseyi (“ICCA”) çatısı altında bir çalışma grubu “Milletlerarası Tahkimde Fiziki Duruşma Hakkı Mevcut Mudur?” başlıklı bir araştırma projesine başladı. Covid-19 salgını nedeniyle birçok tahkim duruşması çevrimiçi olarak gerçekleştirildi...
Dubai Uluslararası Tahkim Merkezi, 25 Şubat 2022 tarihinde tahkim kurallarını değiştirdi. 2022 Tahkim Kuralları 2 Mart 2022 tarihinde yayınlandı ve 21 Mart 2022 tarihinde yürürlüğe girdi. Kurallar 21 Mart 2022’den sonra yapılan tahkim davalarına uygulanır, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tahkim...
Achmea’nın AB-içi yatırım uyuşmazlıklarında doğurduğu tartışma katlanarak devam ediyor. Son olarak Paris İstinaf Mahkemesi, Polonya aleyhine sonuçlanan yatırım tahkimlerinde verilen hakem kararlarının Achmea gözetilerek iptaline hükmetti...
Türk hukukunda hakem kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu, iptal davası olarak düzenlenir. Yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği tahkim yargılamalarında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) uygulama alanı...
Bilindiği üzere Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) bir kararı sonrasında AB-içi uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi ve özellikle Enerji Şartı Anlaşması (“EŞA”) altında tahkim konusunda sorunlar ortaya çıkmıştır...
Şirketler hukukunda tahkim uygulaması tahkime elverişlilik konusu başta gelmek üzere birçok açıdan tartışmalı unsurlar barındırır. Bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğunun kabul edildiği hukuk sistemlerinde dahi esas sözleşmeye tahkim şartının konulup konulamayacağı...
Yargılama süreçlerine doğrudan etkisi olan teknoloji kullanımındaki büyük artış tahkim için de yararlı oldu. Özellikle dijitalleşme ile tahkim yargılamasının şekli, tarafların gereksinimlerini de dikkate alarak, zaman ve maliyet verimliliğini arttıracak şekilde değişti. Bu doğrultuda ve COVID-19 pandemisine önlem...
Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”), 6 Mart 2018 tarihinde oldukça tartışmalı bir karara imza attı.[1] 1991 tarihli Hollanda-Slovakya İkili Yatırım Anlaşması’nda yer alan tahkim klozunun Avrupa Birliği (“AB”) hukukuna aykırılığına hükmedilen Achmea kararı, yatırım tahkiminde uzun soluklu tartışmaları beraberinde...