Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği
Giriş
Motorlu taşıtlar sektöründeki dikey anlaşmalara ilişkin grup muafiyetini düzenleyen 2017/3 Sayılı Tebliğ (“Tebliğ”)[1] 24 Şubat 2017 tarihli, 29989 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Tebliğ ile motorlu taşıtlar sektöründeki dağıtım anlaşmaları için uygulanan, 1 Ocak 2016 tarihinden beri yürürlükte olan 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (“Mülga Tebliğ”) yürürlükten kaldırıldı.
Tebliğ’in uygulanmasında göz önünde bulundurulacak hususları açıklamak ve böylece ilgili Tebliğ’in teşebbüslerce yorumlanmasında doğabilecek belirsizlikleri en aza indirmek amacıyla Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinin Açıklanmasına Dair Kılavuz[2] yürürlüğe girdi.
Tebliğ büyük ölçüde Mülga Tebliğ’in uygulanması esnasında karşılaşılan sorunlar göz önünde bulundurularak hazırlandı ve Avrupa Birliği mevzuatına büyük oranda uyum sağlanmasına özen gösterildi. Mülga Tebliğ ile getirilen sistem büyük oranda Tebliğ ile korunduysa da; muafiyetin genel koşulları bakımından değişiklikler yapıldığı görülmektedir.
Tanımlar
Mülga Tebliğ’de yer alan bazı tanımların kapsamı değişti, bazı yeni tanımlamalar yapıldı ve Mülga Tebliğ’deki bazı tanımlar Tebliğ kapsamından çıkarıldı.
- “Rakip teşebbüsler”, “fikri haklar”, “otomobil”, “hafif ticari araç”, “dağıtım sistemi içindeki teşebbüsler”, “nihai kullanıcı”, “bağımsız teşebbüs”, “yetki verilmemiş tesis yeri” tanımları çıkarıldı.
- Tebliğ’e “bağımsız yedek parça dağıtıcısı”, “bakım ve onarım zincirleri”, “dağıtıcı”, “münhasır dağıtım sistemi”, “sağlayıcı”, “yetkili dağıtıcı”, “yetkili satıcı”, “yetkili yedek parça dağıtıcısı”, “zincir servis” tanımları eklendi.
- “Eşdeğer kalitede yedek parça”, “rekabet etmeme yükümlülüğü”, “seçici dağıtım sistemi” gibi bazı tanımların içeriğinde değişiklik yapıldı. Bu kapsamda, örneğin, “eşdeğer kalitede yedek parça” tanımı daha anlaşılır şekilde değiştirildi.
Muafiyetin Genel Koşulları
Tebliğ kapsamında muafiyetten yararlanılabilmesi için temelde iki koşul öngörülür; pazarda belirli bir pay eşiğinin aşılmaması ve belirlenen feshi ihbar sürelerine uyulması. Bu doğrultuda öncelikle ilgili pazar belirlenmeli, daha sonra madde 9 kapsamında öngörülen hesaplama kriterleri doğrultusunda paylar hesaplanmalı ve 5’inci maddede belirtilen eşiklerin aşılıp aşılmadığı incelenmelidir. Mülga Tebliğ’de grup muafiyetinden yararlanmak için belirlenmiş pazar payı eşikleri münhasır dağıtım sistemi için %30 ve niceliksel seçici dağıtım sistemi için %40 olarak düzenlenirken, Tebliğ’de muafiyetin koşullarına ilişkin düzenlenen pazar payı eşikleri farklılık gösterir.
Tebliğ’in 5. maddesi nicel seçici dağıtım ve münhasır dağıtımı konu alan anlaşmalar bakımından (i) taşıt sağlayıcısının motorlu taşıt sağladığı ilgili pazarda, (ii) taşıt veya yedek parça sağlayıcısının yedek parça sağladığı ilgili pazarda, (iii) taşıt sağlayıcısının bakım ve onarım hizmeti sağladığı ilgili pazardaki pazar payının %30’u aşmaması ve (iv) bakım ve onarım zincirleri bakımından ağ kurucusu teşebbüsün bakım ve onarım pazarındaki pazar payının %30’u aşmaması gerektiğini düzenler.
Tebliğ ile nicel seçici dağıtım sistemi için düzenlenen pazar payı eşiğinin %40’tan %30’a düşürüldüğü görülür. Mülga Tebliğ ile paralel olarak Tebliğ’de de niteliksel dağıtım sistemi uygulamalarının grup muafiyetinden yararlanması için bir pazar payı eşiği öngörülmez.
Sağlayıcı ile dağıtıcı arasında yapılan bir anlaşmanın muafiyetten yararlanabilmesi;
- Anlaşmanın en az beş yıl süreli olması, anlaşmada yer alacak yenilememe isteğini her iki tarafında anlaşmanın sona ermesini takiben 6 ay önce bildirmeyi kabul etmesi,
- Belirsiz süreli anlaşmalarda fesih ihbar süresinin her iki taraf için de en az iki yıl olması, ancak bu sürenin sağlayıcının anlaşmaya son vermesi durumunda kanundan veya anlaşmadan dolayı uygun bir tazminat ödemek zorunda olduğu veya dağıtım sisteminin önemli bir kısmını ya da tamamını yeniden düzenlemesinin zorunlu olması nedeniyle sağlayıcının anlaşmayı sona erdirmesi hallerinde en az bir yıla indirilmesi koşullarına bağlanır.
Bu düzenleme ile marka içi rekabetin korunmasının amaçlandığı belirtilir.
Tebliğ’in 6’ıncı maddesinde grup muafiyetinden yararlanılmasını engelleyen sınırlamalar liste halinde düzenlenir. Bir dikey anlaşmanın grup muafiyetinden yararlanabilmesi için bu sınırlamaların bulunmaması gerekir.
Rekabet Etmeme Yükümlülüğü
Madde 7 kapsamında düzenlenen rekabet etmeme yükümlülüklerine muafiyet uygulanmaz, bu hükümler anlaşmanın bütününden ayrı değerlendirilir ve böylece geri kalan düzenlemelere muafiyet uygulanması engellenmemiş olur.
Rekabet etmeme yükümlülüğü, Mülga Tebliğ kapsamında “motorlu taşıtların dağıtımı”, “bakım ve onarım hizmetleri” ve “yedek parça dağıtımı” pazarları bakımından bir bütün olarak düzenlenirken, Tebliğ’in 7. maddesinde grup muafiyeti koşulları bu pazarlar için ayrı ayrı düzenlenir.
Tebliğ kapsamında getirilen bir yenilik, motorlu taşıt dağıtıcılarının alıcıya süresi beş yıla kadar olabilecek rekabet etmeme yükümlülüğü getirebilmesidir (m. 7). Anlaşmanın sona ermesinden sonraki döneme ilişkin olarak getirilen rekabet etmeme yükümlülüğü Mülga Tebliğ ile paralel olarak Tebliğ’de muafiyetten yararlanamaz.
Yedek parça dağıtıcıları ve bakım ve onarım hizmetlerinin sağlayıcılarının alıcıya anlaşmanın süresi içinde getireceği her türlü rekabet etmeme yükümlülüğü muafiyet kapsamı dışındadır. Mülga Tebliğ’den farklı olarak Tebliğ kapsamında, bakım ve onarım zincirleri bakımından zincir servislere süresi beş yıla kadar olmak üzere getirilen rekabet etmeme yükümlülüğü grup muafiyetinden yararlanabilir.
Dolaylı rekabet etmeme yükümlülüğüne ilişkin olarak Tebliğ’in 4. maddesi sadece motorlu araçların satışı pazarını ilgilendiren bir değişiklik yapar. Bu çerçevede alıcının bir önceki takvim yılındaki alımları esas alınarak, ilgili pazardaki anlaşma konusu mal veya hizmetlerin ya da onları ikame eden mal veya hizmetlerin yeni motorlu taşıtların satışı pazarında %80’inden, satış sonrası pazarında %30’undan fazlasının sağlayıcıdan veya sağlayıcının göstereceği başka bir teşebbüsten satın almasına yönelik olarak alıcıya doğrudan veya dolaylı biçimde getirilen herhangi bir yükümlülük de rekabet etmeme yükümlülüğü olarak kabul edilir.
Ek Tesis Yeri Açılması
Tebliğ’de yeni motorlu taşıtların dağıtımı bakımından sağlayıcıların daha esnek bir dağıtım ağı kurmalarına imkân verecek düzenlemelere yer verildi. Bu çerçevede, motorlu taşıtların dağıtımı pazarı kapsamında çok markalılık ve ek satış noktası açılması hükümlerinde değişiklik yapıldı. Yedek parçaların dağıtımı ve/veya bakım ve onarım hizmetleri bakımından seçici dağıtım sistemi uygulandığında ise ek tesis yeri açılmasına ilişkin getirilen doğrudan veya dolaylı yükümlülükler muafiyetten yararlanamaz (m. 7(2)).
Teknik Bilgi Sağlama Yükümlülüğü
Mülga Tebliğ’de üreticilerin, bağımsız tamircilere, yetkili servislerle rekabet etme şansı tanımak için motorlu taşıtların bakım onarımıyla ilgili teknik bilgi sağlama zorunluluğu düzenlenmişti. Üreticilerin teknik bilgi sağlama zorunluluğu mevzuattaki diğer bazı düzenlemelerde belirtildiğinden Tebliğ’de üreticilere, teknik bilgi sağlanmasına ilişkin ayrı bir yükümlülük getirilmedi.
Sonuç
Tebliğ ile temelde Mülga Tebliğ’in getirdiği sistematik korundu. Tebliğ’de özellikle muafiyetin genel koşulları bakımından bazı farklılıklar düzenlendi. Bu doğrultuda muafiyetten yararlanmak için gereken pazar paylarındaki değişiklikler, motorlu taşıt dağıtıcılarının alıcıya süresi beş yıla kadar olabilecek rekabet etmeme yükümlülüğü getirebilmesi ve bazı tanımların daha kapsamlı hale getirilmesi bu anlamda dikkat çeken değişikliklerdir.
[1] http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fG%C3%BCncel%2ftebligler%2f20173.pdf.
[2] http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FKilavuz%2F201733.pdf.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları