Rekabet Kurulu’nun Yeni Kartel Kararı
Giriş
Rekabet Kurulu (“Kurul”), yakın zamanda, Yozgat ilinde faaliyet gösteren hazır beton üreticilerine ilişkin olarak yatay ihlaller ve özellikle “karteller” hakkında ayrıntılı bir inceleme içeren 19.03.2020 tarih ve 20-15/215-107 sayılı (“Karar”) önemli bir karar verdi. Bu Kararda Kurul, Yozgat ilinde faaliyet gösteren hazır beton üreticisi teşebbüslerin, kartel oluşturmak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 4. maddesini ihlal edip etmediği konusunu inceledi. Karara konu olan teşebbüsler şunlardı: Coşkunlar Hazır Beton İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş. (“Coşkunlar”), Irgatoğlu Hazır Beton Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti (“Irgatoğlu”), Sorgun Emek Hazır Beton Madencilik Akaryakıt Nakliye Oto. İnş. Taah. Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti. (“Sorgun Emek”), Taş Hazır Beton ve Beton Ekipmanları Nak. İnş. Taah. Harf. Petrol San ve Tic. Ltd. Şti. (Taş”), Tamer Nak. İnş. Ve İnş. Malz. Mad. Otom. San .ve Tic. Ltd. Şti. (“Tamer”), Üç Yıldırım Hazır Bet. Ve Bet. Ekipmanları İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. (“Üç Yıldırım”), Yozgat Güven Beton Pazarlama Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. (“Yozgat Güven”) ve Yozgat Koç Hazır Beton Elemanları Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne (“Yozgat Koç”).
Yasal Dayanak
Kartel yasağının hukuki dayanağı, belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası her türlü anlaşmayı, teşebbüs birliği kararlarını ve uyumlu eylemleri yasaklayan, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesidir. Öte yandan 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi “kartel” tanımını içermez.
Buna karşılık, Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelikte (“Para Cezaları Yönetmeliği”) ve Pişmanlık Yönetmeliğinde birbiri ile aynı olan “kartel” tanımına yer verilir. İlgili tanıma göre kartel; fiyat tespiti, müşterilerin, sağlayıcıların, bölgelerin ya da ticaret kanallarının paylaşılması, arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması, ihalelerde danışıklı hareket konularında, rakipler arasında gerçekleşen, rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylemleri ifade eder.
Ayrıca, Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz, rakipler arasında yapılan fiyat veya miktar tespiti amacını taşıyan anlaşmaların kartel olarak değerlendirileceğini ve bu şekilde cezalandırılacağını belirtir. Ayrıca, tarafların, üzerinde uzlaşılan kurallara uyup uymadığının takibini sağlayarak kartelin işleyişini kolaylaştıran bilgi değişimleri de kartelin bir parçası olarak değerlendirilir.
Bu tanımlar dışında, mevzuatta bir davranışın kartel olması için gereken şartlar tanımlanmaz. Bu konuda Kurul içtihatları yol göstericidir.
İlgili Ürün Pazarı ve Coğrafi Pazar
Kurul, Kararında, ilgili ürün pazarını geçmiş Kurul kararları ile aynı doğrultuda, “hazır beton” pazarı olarak tanımlar. İlgili coğrafi pazarı ise “Yozgat İl Merkezi ve Sorgun İlçesi” olarak belirler. Kurul, bu tanıma ulaşırken hazır betonun stoklanamayan ve uzun mesafelere taşınması mümkün olmayan bir ürün olduğunu özellikle vurgular. Bu nedenle, coğrafi pazar bakımından belirleyici olan unsurun üretimin tamamlanmasından sonra geçen süre olduğunu ifade eder. Bu değerlendirmenin sonucunda Kurul, hazır betonun üretildiği santralden yaklaşık olarak 50 km uzaklığa kadar taşınabildiğini dikkate alarak, ihlale konu coğrafi pazarı “Yozgat İl Merkezi ve Sorgun İlçesi” olarak belirler.
İhlal
Karardan ilgili soruşturmanın, Yozgat ilinde faaliyet gösteren hazır beton üreticilerinin anlaşarak tek fiyat uyguladığı ve böylece pazardaki rekabeti engellediğine ilişkin gelen şikâyet üzerine açıldığı anlaşılır. Şikayet kapsamında bu fiil sonucunda, maliyet unsurlarında bir artış olmaksızın, hazır beton fiyatının 150 TL/m3 seviyelerinden 175 TL/m3 seviyesine yükseldiği, iddia edilir.
Kararda Kurul, yapılan yerinde incelemeler sonucu elde edilen belgelerin hazır beton firmalarının aralarında toplantılar düzenlediğini ve bu toplantılarda hazır beton üretimi ve satışına ilişkin kararlar aldığını gösterdiğine karar verir. İlgili belgelerin, anılan teşebbüslerin ortak bir amaca veya sonuca yönelik olarak birlikte hareket ettiklerini, ayrıca bu ortak amaca bağlılıklarını açıkça gösterdiğini saptar.
Buna ek olarak, anılan teşebbüslerin ortak bir anlaşma içerisinde olduklarının, bunun da iletişim halinde olmaları, aralarında ürün fiyatı, miktarı, müşteri bilgisi, vade tercihleri vb. konularda rekabete duyarlı bilgi değişimi olması ve çevrimiçi satış yapmak amacıyla iki farklı teşebbüs kurmuş olmalarından açıkça anlaşıldığını belirtir.
Karara göre Yozgat ilinde faaliyet gösteren Irgatoğlu, Tamer, Coşkunlar ve Koç Beton, 2018 yılında yalnızca satış ve pazarlama alanında faaliyet gösteren Güven Beton isimli bir teşebbüs kurarlar. Sorgun ilçesinde faaliyet gösteren Irgatoğlu, Ekiciler ve Üç Yıldırım ise benzer olarak, 2018 yılında yalnızca satış ve pazarlama alanında faaliyet gösteren Sorgun Emek Beton isimli bir teşebbüs oluştururlar. Rekabet Kurumu tarafından hazır beton müşterileri ile yapılan görüşmelerde müşteriler Sorgun Emek Beton ve Güven Beton’un kuruluşundan önce farklı fiyatlardan ve farklı teşebbüslerden hazır beton tedarik edebildiklerini ifade ederler. Buna karşılık ilgili teşebbüslerin kurulmasından sonra, müşteriler doğrudan yeni kurulan ve “birlik” olarak ifade edilen teşebbüslere yönlendirilirler. Ayrıca, müşterilerden biri sağlayıcının Güven Beton olarak görülmesine rağmen birbirinden farklı firmaların beton dökümü yaptığını belirtir.
Hazır beton üreticileri bu iddialar karşısında, ilgili teşebbüslerin kuruluş amacının maliyet tasarrufu sağlamak ve büyük müşterilerin taleplerini karşılamak amacıyla, bir satış merkezi oluşturarak etkinlik sağlamak olduğunu belirtirler.
Kurul ise elde edilen belgeleri dikkate alarak, üreticilerin iddialarından tamamen farklı bir görüş benimser. Örneğin Kurul, Belge 13 ve 14’ün teşebbüslerin hazır beton üretimi ve satışına ilişkin karar aldığını gösterdiğini ayrıntılı bir biçimde açıklar. Bu belgeler uyarınca, yalnızca iki beton santralinin üretim yapacağı, teşebbüslerin bazı araçlarının Güven Beton tarafından kiralanacağı ve kararların dört teşebbüsün de belirlediği temsilciler tarafından onaylanacağı görülür. Ek olarak, Yozgat il merkezinden köylere yapılacak satışlar için birim ve pompa fiyatları ve dökümü gerçekleştirecek firma belirlenir. Bu belgelerde Yozgat sınırlarında faaliyet gösterecek tek teşebbüsün Güven Beton olarak saptandığı belirtilir.
Karar uyarınca geri kalan belgelerin de 4. madde ihlallerini gösterdiği vurgulanır. Örneğin, Belge 19’un, Sorgun Emek Beton tarafından elde edilen gelirin nasıl paylaşılacağını ayrıntılı biçimde gösterdiği ifade edilir. Belge 20’de Sorgun ilçesine bağlı köylere uygulanacak fiyat tarifeleri saptanır. Sonuç olarak Kurul, Güven Beton ve Sorgun Emek Beton’un sayılan teşebbüslerinin ortak satış kanalı olarak faaliyet gösterdiğine karar verir.
Kurul, Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz’a gönderme yaparak konunun ilgili mevzuat bakımından incelenebilirliğini de sorgular. Bu doğrultuda, ortak satış anlaşmasının amacının anlaşılması gerektiğini ve bu anlaşmaların etkinlik sağlama amacıyla mı kartel oluşturmak amacıyla mı yapıldığı hakkında karara varılması gerektiğini belirtir.
Değerlendirmeleri sonucunda Kurul, teşebbüsler arasında yapılmış olan anlaşmaların fiyat, satış miktarı ve türü, müşteri bilgisi, vade seçenekleri ve gelire ilişkin verileri teşebbüs bazında ele alındığını belirtir. Ayrıca, elde edilen belgelerin fiyat sabitleme, pazar ve müşteri paylaşma ile doğrudan ilgisine değinir. Ek olarak Sorgun Emek Beton ve Güven Beton’un anlaşma sağlanan konulara uyulup uyulmadığını izlediğini ve buna ilişkin cezai yaptırımları kontrol ettiğini saptar. Bu nedenle, ihlale taraf olan teşebbüslerin “kartel” olarak incelenmesi gerektiği sonucuna varır. Böylece, ihlalin gerçekleşen veya potansiyel etkilerini değerlendirmenin de gerekli olmadığını belirtir.
Yaptırımlar
Kurul, Para Cezaları Yönetmeliği çerçevesinde temel para cezasını karteller için öngörülmüş olan “%2” oranı olarak belirler. Bu doğrultuda, teşebbüslerin nihai karardan bir önceki mali yılsonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa, nihai karar tarihine en yakın mali yılsonunda oluşan yıllık gayri safi gelirlerinin %2’si temel para cezasına esas oran olarak alınır.
Temel para cezası belirlendikten sonra Kurul, ihlalin süresi nedeniyle ağırlaştırıcı oran uygular. Ek olarak Kurul, Güven Beton ile Sorgun Emek Beton tarafından Ankara Sivas Hızlı Tren Projesi’ne hizmet sağlanmasını ve ihlale konu faaliyetin düşük gelir seviyesine sahip Yozgat ili için önem taşımasını hafifletici nedenler olarak da kabul eder.
Sonuç
İlgili Karar, Kurul’un diğer ihlal türlerinin aksine “kartel” tespiti yapması nedeniyle önemli bir karardır. Genel olarak Kurul kararları incelendiğinde bunlar arasından “kartel” tespiti içeren kararlarının nadir olduğu söylenebilir. Zira Kurul’un genellikle “kartel” nitelendirmesi yapmak konusunda isteksiz olduğu görülür. Kurul tarafından bunun yerine bilgi değişimi ya da uyumlu eylem nitelendirmeleri tercih edilir. Bu nedenle, Kurul’un kartel nitelendirmesi yaptığı kararları incelemek ve bunları 4. maddede sayılan diğer ihlal türlerine ilişkin tespitleri içeren kararları ile karşılaştırmak önemlidir. Bunun bir sonucu olarak ilgili Karar, Kurul’un kartel ihlalini tespit etmesi için aradığı koşullar konusunda ışık tutar.
Karardan Kurul’un elde edilen belgeleri ayrıntılı olarak incelediği ve bu belgelerin teşebbüsler arasında yapılmış olan ve teşebbüs bazında fiyatlama, satış miktarı ve türü, müşteri bilgisi, vade seçenekleri, borç ve alacak bilgisi gibi bilgileri içeren anlaşmalar olduğunu saptadığı anlaşılır. Bu kapsamda Kararda, kartelin “anlaşma” unsurunun ortaya konulduğu görülür. Karar, ayrıca, Kiraz Karteli[1] ve Sivas Sürücü Kursu[2] kararlarında olduğu gibi Kurul’un takip mekanizmasını da kartel ihlali bakımından bir unsur olarak algıladığını gösterir. Kararda ayrıca Kurul, yatay işbirliği anlaşmaları ve karteller arasındaki farklılıklara da dikkat çeker. Bu kapsamda, elde edilen belgelerin teşebbüslerin stratejik konularda karar aldıklarına ve bunların da Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz’da “ortak satış anlaşmaları” altında tanımlanan rekabet endişelerini doğruladığına dikkat çeker.
Sonuç olarak, Kararda yer alan ayrıntılı incelemeler, Kurul’un 4. madde ve özellikle “karteller” konusundaki yaklaşımını anlamak bakımından yol göstericidir.
[1] 24.07.2007 tarihli ve 07-60/713-245 numaralı karar.
[2] 09.12.2010 tarihli ve 10-25/350-124 numaralı karar.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları