Rekabet Kurulu Kararları Işığında Ekonomik Bütünlük ve Aile Bağları İlişkisi
Giriş
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle işlem taraflarının Türk aile şirketleri olduğu birleşme ve devralmalar bakımından gündeme gelir. Aynı aileye mensup farklı kişiler tarafından kontrol edilen çok sayıda şirketin mevcut olduğu durumlarda, ekonomik bütünlük kavramının doğru şekilde tespit edilmesi, birleşme veya devralma işleminin doğru şekilde değerlendirilebilmesi ve işlem kapsamında esas alınacak cironun doğru şekilde belirlenmesi bakımından önem arz eder. Zira, bu şirketlerin ekonomik bütünlük teşkil edip etmeyeceği zaman zaman tartışmalara yol açabilir.
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yakın tarihte yayımlanan Re-Pie/Hızlıpara kararında[1] ekonomik bütünlük kavramı ile aile bağları arasındaki ilişki gündeme gelir. Bu makale kapsamında, Kurul’un ekonomik bütünlük kavramı ile aile bağları arasındaki ilişkiye yönelik yaklaşımı ele alınır.
Aile Bağlarının Ekonomik Bütünlük Kavramı Işığında Değerlendirilmesi
Ekonomik bütünlük kavramı ile aile bağları arasındaki ilişki çeşitli Kurul kararlarına konu olmuştur. Kurul’un geçmiş uygulaması incelendiğinde, aynı soyadını taşıyan gerçek kişilerin birleşme veya devralma işlemi kapsamında bir grup olarak kabul edildiği örneklere rastlanır. Örneğin, Kurul’un Çimentaş[2] ve Parıltı/Sofra[3] kararlarında bu yaklaşım benimsenir. Kurul’un Misbis kararında[4] ise, bir ailenin beş farklı bireyi tarafından eşit paylarla kontrol edilen bir şirket ile aile bireylerinden birinin kontrol ettiği şirketlerin ekonomik bütünlük oluşturduğu tespit edilmiştir.
Buna ek olarak, aynı soyadını taşımayan kişilerin dahi aralarındaki ekonomik bağlar ve/veya aile bağları nedeniyle bir grup olarak nitelendirildiği Kurul kararları mevcuttur. Kurul’un Bilkom kararında[5], kararında kontrol kavramı yerine aile bağlarıyla güçlendirilmiş ortak çıkar birliği ön plana çıkarılarak kardeşler arasında paylaşılan şirketler aynı ekonomik bütünlük içerisinde kabul edilmiştir.
Kurul’un Altıparmak Gıda kararında[6] ise kardeşler tarafından kontrol edilen şirketler aynı ekonomik bütünlük içerisinde değerlendirilmiştir. Kararda ayrıca ailesel bağların ekonomik bütünlük analizini önemli ölçüde etkilediği belirtilmiş ve kardeşler tarafından kontrol edilen şirketlerin aynı pazarda faaliyet gösteriyor olması çıkar birliğini destekleyici bir unsur olarak ele alınmıştır.
Öte yandan, Kurul’un Gıdasa/MGS kararında[7], aile bağlarının ekonomik bütünlük için yeterli görüldüğü Kurul kararları mevcut olsa da yalnızca bu bağlara bakılarak karar verilemeyecek durumların da söz konusu olabileceği ifade edilir. Bu kararda, ekonomik bütünlük olgusunun tanımlanması için aşağıdaki adımların takip edilmesi gerektiği belirtilir:
- Öncelikle, kişiler ve/veya gruplar arasında ekonomik ve ailesel bağların bulunup bulunmadığı tespit edilmelidir.
- Ardından, ekonomik bağların temelleri, niteliği, büyüklüğü ve bunlar -varsa- bağımsız faaliyetlerle karşılaştırılmalıdır.
- Bu tespitlere dayanarak kişilerin çıkar birliği içinde olup olmadıkları tespit edilmelidir.
Kurul’un işbu yaklaşımının yakınlı tarihli Re-Pie/Hızlıpara kararında da benimsendiği ve yukarıdaki değerlendirmelerin bu kararda yeniden vurgulandığı görülür.
Re-Pie/Hızlıpara Kararındaki Değerlendirmeler
Ekonomik bütünlük ve aile bağları kavramlarına yönelik değerlendirmeler içeren Re-Pie/Hızlıpara kararı, Re-Pie Portföy Yönetimi AŞ (“Re-Pie”) tarafından kurulan ve yönetilen girişim sermayesi yatırım fonları tarafından Hızlıpara Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para AŞ’nin (“Hızlıpara”) bir kısım hissesinin sermaye artırımı yoluyla devralınması işleminin değerlendirilmesine ilişkindir.
Kararda, bildirim konusu işlem öncesi kontrol yapısı incelenir. Hızlıpara’nın mevcut hissedarlarından Mahmut Savaş ile Müge Selin Savaş arasında bir evlilik ilişkisinin mevcut olduğu ifade edilir. Kurul, anılan hissedarlar arasında bir çıkar birliğinin bulunduğuna kanaat getirir. Ayrıca Kurul, söz konusu hissedarlar dışında Savaş Ailesi’ne mensup olan ve aralarında çıkar birliği bulunan başkaca kişilerin bulunmadığını tespit eder.
Kurul, ekonomik bütünlük kavramına yönelik değerlendirmesi kapsamında, Hızlıpara’nın mevcut hissedarları Mahmut Savaş ile Müge Selin Savaş arasında evlilik ilişkisinin mevcut olması nedeniyle söz konusu hissedarların “Savaş Ailesi” ekonomik bütünlüğü olarak değerlendirilebileceğini belirtir. Bu doğrultuda, Hızlıpara’nın bildirime konu işlem öncesinde Savaş Ailesi’nin tek kontrolünde bulunduğu sonucuna ulaşılır.
Ardından, bildirime konu işlemin kontrol değişikliğine yol açıp açmadığı incelenir. İşleme ilişkin sözleşme uyarınca, şirket yönetiminin yapılanma biçimi ile stratejik ticari kararlarını ilgilendiren karar yeter sayılarında tarafların her ikisinin de bir başka deyişle, Savaş Ailesi’nin ve Re-Pie Fonlarının, olumlu oyunun aranmasını gerektirecek çoğunluk koşulunun ortak kontrol şartını sağladığı değerlendirilir. Kurul, söz konusu işlemin ortak kontrolün hâlihazırda faal olan bir teşebbüs üzerinde tesis edilmesine yönelik olduğuna kanaat getirir ve işlemi 2010/4 sayılı Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ (“2010/4 sayılı Tebliğ”) kapsamında devralma işlemi olarak nitelendirir.
Kurul, değerlendirmesi kapsamında Hızlıpara, Savaş Ailesi, Re-Pie ve Re-Pie’nin kontrol sahibi olduğu teşebbüslerin faaliyetlerini de inceler ve herhangi bir yatay veya dikey örtüşmenin mevcut olmadığını değerlendirerek bildirilen işleme izin verir.
Sonuç
Birleşme ve devralma işlemleri kapsamında, aile bağları, teşebbüslerin doğru şekilde belirlenmesinde ve kontrol değerlendirmesi yapılmasında belirleyici olabilmektedir. Nitekim, Kurul’un geçmiş kararları incelendiğinde, gerçek kişiler arasındaki ilişkilerin ekonomik bütünlük teşkil edip etmediğinin tespitinde en önemli kriterlerin aile bağları ve ekonomik çıkar birliği olduğu söylenebilecektir. Kurul’un yaklaşımı doğrultusunda, gerçek kişiler arasındaki ilişkiler bakımından kontrol kavramından ziyade, rekabet motivasyonunu ortadan kaldıran çıkar birliği kavramı öne çıkar. Ekonomik bağların nitelik ve nicelik olarak hangi yoğunlukta, aile bağlarının hangi derecede olması gerektiği gibi konular, her somut olayın özellikleri dikkate alınarak açıklığa kavuşturulacaktır. Bu konularda, Kurul’un yerleşik yaklaşımının benimsenmesi, işbu makalede ortaya konulan ve Kurul’un yakın tarihli Re-Pie/Hızlıpara kararında sıralanan adımların takip edilmesi faydalı olacaktır.
- Kurul’un 08.12.2022 tarihli ve 22-54/842-347 sayılı Re-Pie/Hızlıpara kararı.
- Kurul’un 07.08.2021 tarihli ve 01-39/391-100 sayılı Çimentaş kararı.
- Kurul’un 04.10.2002 tarihli ve 02-61/759-307 sayılı Parıltı/Sofra kararı.
- Kurul’un 08.11.2007 tarihli ve 07-85/1039-401 sayılı Misbis kararı.
- Kurul’un 09.01.2001 tarihli ve 01-03/10-3 sayılı Bilkom kararı.
- Kurul’un 31.03.2010 tarihli ve 10-27/393-146 sayılı Altıparmak Gıda kararı.
- Kurul’un 07.02.2008 tarihli ve 08-12/130-46 sayılı Gıdasa/MGS kararı.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’nin (“FIFA”) 16 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, FIFA Konseyi tarafından FIFA Futbol Menajerliği Talimatı (“Talimat”) onaylanmıştır. Bu Talimat’ta futbol menajerlerinin hak kazandıkları ücrete üst sınır getirilmesi, lisans koşullarına sınav zorunluluğunun...
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları