Avrupa Komisyonu’nun Spot Döviz Ticareti Karteli Kararları
Giriş
Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) 16 Mayıs 2019 tarihinde, dünya çapında en likit ve en fazla işlem gören para birimleri olan 11 para birimine ilişkin (Avro, İngiliz Sterlini, Japon Yeni, İsviçre Frangı, ABD Doları, Kanada Doları, Yeni Zelanda ve Avustralya Doları ve Danimarka, İsveç ve Norveç kronları) spot döviz ticareti pazarında iki farklı kartel oluşturdukları nedeniyle Barclays, The Royal Bank of Scotland (RBS), Citigroup, JPMorgan ve MUFG Bank’a (eski Bank of Tokyo-Mitsubishi) para cezası verdi[1].
Komisyon, tespit ettiği iki farklı kartele ilişkin olarak iki ayrı karar vermiştir. Komisyon’un verdiği ilk karar Forex-Three Way Banana Split karteli olarak adlandırılan kartele ilişkindir ve kartel üyeleri Barclays, RBS, Citigroup ve JPMorgan"a toplam 811,197,000 Euro para cezası vermiştir. İkinci karar ise, Komisyon"un Barclays, RBS ve MUFG Bank"a toplam 257,682,000 Euro para cezası verdiği Forex-Essex Express isimli kartel ile ilgilidir. Her ne kadar UBS de yukarıda belirtilen kartellere dâhil olup bu kararların muhataplarından biri olsa da, Komisyon’a pişmanlık başvurusunda bulunup kartellerin varlığını ortaya çıkardığından para cezasından (285 milyon Euro) muaf tutulmuştur.
Rakipler Arasında Hassas Ticari Bilgilerin Değişimi: Rekabet Hukuku İhlali
Mevcut veya potansiyel rakipler arasında anlaşma yapılması halinde taraflar arasındaki bu işbirliği ‘yatay niteliklidir’[2]. Her ne kadar yatay işbirliği niteliği taşıyan rakipler arasındaki bilgi değişimi etkinlik kazanımı yaratabilse de, rekabetin kısıtlanmasına da yol açabilir. Komisyon’un yürüttüğü soruşturma neticesinde, bankalar adına spot döviz (Forex) ticareti yapan bazı bireysel yatırımcıların hassas ticari bilgilerin yanı sıra ticari planlarını da birbirlerine açıkladıkları ortaya konulmuştur.
Ayrıca, birbirlerine doğrudan rakip olan bu yatırımcıların, çalışma günleri boyunca Bloomberg terminalleri gibi çeşitli çevrimiçi profesyonel sohbet odaları aracılığıyla alım satım stratejilerini koordine ettikleri de tespit edilmiştir.
Sohbet odalarında paylaşılan hassas ticari bilgiler şunlara ilişkindir:
- Önemli müşterilerin siparişleri (diğer bir deyişle; bir müşterinin alıp satmak istediği miktar ve ilgili para birimleri ile hangi müşterinin bir işleme dâhil olduğuna dair göstergeler);
- Belirli işlemlere uygulanabilir marj (diğer bir deyişle; fiyatlar);
- Açık risk pozisyonları (portföylerini bankanın para birimine dönüştürmek amacıyla alım satım yapmak için gereken para birimi); ve
- Mevcut veya planlanan ticaret faaliyetlerin diğer detayları.
Yukarıda belirtilenlere göre, yatırımcıların ticari aktivitelerine ilişkin en son gelişmeler de dâhil olmak üzere çeşitli konularda kapsamlı görüşmeler yaptığı anlaşılmaktadır. Katılan yatırımcılar, aralarındaki bu bilgi alışverişi sayesinde birbirleri ile koordine olabilmiş ve portföylerindeki dövizlerin alım satımı ve zamanlaması ile ilgili olarak piyasa kararları hakkında bilgi sahibi olabilmişlerdir.
Soruşturma sonucunda Komisyon, spot döviz ticaretine ilişkin iki ayrı ihlali tespit etmiştir. Bunlardan biri, peş peşe üç ayrı sohbet odasında görüşen UBS, Barclays, RBS, Citigroup ve JPMorgan yatırımcıları arasında, 18 Aralık 2007"den 31 Ocak 2013’e kadar sürdürülen Three Way Banana Split ihlalidir. Komisyon tarafından açığa çıkarılan ikinci ihlal ise UBS, Barclays, RBS ve MUFG Bank yatırımcıları arasında iki sohbet odasında yapılan ve 14 Aralık 2009"dan 31 Temmuz 2012’ye kadar devam ettirilen Essex Express ihlalidir.
Bankaların Komisyon ile İşbirliği
Komisyon’un, Forex-Three Way Banana Split karteli ile Forex-Essex Express karteline ilişkin verdiği kararları uzlaşma kararlarıdır. Komisyon’un uzlaşma prosedürü uyarınca, Komisyon, kartele katıldıklarını ve bundan doğan sorumluluklarını kabul etmeyi seçen tarafları ödüllendirebilir[3]. Tarafların ikrarı karşılığında Komisyon, uygulayacağı para cezasını %10’a oranında azaltabilir[4]. Uzlaşma prosedürü kapsamında tarafların Komisyon ile işbirliğinde bulunmasına ilaveten, taraflar yürütülen soruşturmayı tetiklemek veya ilerletmek için pişmanlık bildirimi suretiyle gönüllü olarak delil ibraz edebilirler[5].
Hem Forex-Three Way Banana Split hem de Forex-Essex Express kartellerinde, taraflar kümülatif olarak uygulanan uzlaşma indirimi (%10) ile pişmanlık indiriminden yararlanmışlardır. Three Way Banana Split ihlalinde, kartele dâhil olan tüm bankalar Komisyon ile yaptıkları işbirliğinin zamanlaması ve sağladıkları kanıtlar ölçüsünde para cezası indiriminden yararlanmışlardır. Forex-Essex Express ihlalinde ise, biri hariç tüm bankalar (MUFG Bank pişmanlık başvurusu yapmadı), Komisyon ile yaptıkları işbirliği doğrultusunda ceza indiriminden yararlanmışlardır.
Sonuç
Dünyadaki en büyük pazarlardan birini oluşturan spot döviz ticareti faaliyetlerine ilişkin Komisyon’un verdiği bu iki karar büyük önem taşır. Avrupa Birliği’nin rekabet politikalarından sorumlu Komiseri Margrethe Vestager"in belirttiği üzere Komisyon, finansal piyasaların herhangi bir sektöründeki işbirliğine dayalı, danışıklı davranışlara müsamaha göstermeyecektir. Böylelikle, anılan kararların ardından, finansal piyasalarda faaliyet gösteren teşebbüsler, piyasadaki faaliyetlerinin rekabete aykırı olmaması için daha özenle hareket etmelilerdir. Son olarak, spot döviz ticareti pazarının büyüklüğü dikkate alındığında, bankalar arasında oluşturulan bu iki kartelin sonuçlarından etkilenen ve konuyu üye devletlerin mahkemelerine götürüp meydana gelen zararlarının tazminini isteyebilecek çok sayıda kişi veya şirket olabileceği tahmin edilmektedir.
[1] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-19-2568_en.htm (Erişim tarihi 18.06.2019). Komisyon’un söz konusu iki kararına ilişkin işbu makaledeki yapılan tüm atıflar, Komisyon’un 16.05.2019 tarihli Basın Bülteni’ne yapılmıştır.
[2] Avrupa Birliği"nin İşleyişine İlişkin Antlaşmanın 101’inci maddesinin yatay işbirliği anlaşmalarına uygulanabilirliğine ilişkin rehber (2011/C 11/01), para.1.
[3] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-08-1056_en.htm?locale=en (Erişim tarihi 18.06.2019).
[4] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-08-1056_en.htm?locale=en (Erişim tarihi 18.06.2019).
[5] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-08-1056_en.htm?locale=en (Erişim tarihi 18.06.2019).
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlali, son zamanlarda revize edilen AB Dikey Grup Muafiyet Yönetmeliği (VBER) kapsamında hala açık ve ağır (hardcore) bir kısıtlama olarak kabul edilmekte olup, bu da söz konusu ihlal türünün diğer bazı dikey anlaşma türlerinin aksine TFEU (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Anlaşma)...
Rekabet hukukunda, özellikle birleşme ve devralma işlemleri bakımından teşebbüs kavramının doğru şekilde belirlenmesi son derece önemlidir. Ekonomik bütünlük kavramı, teşebbüslerin hangi ekonomik birimleri kapsadığını ortaya koyma amacı taşır. Ekonomik bütünlük ve aile bağları arasındaki ilişki ise özellikle...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle sıklıkla idari para cezası verdiği, yerinde incelemelere ilişkin hem Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) hem de teşebbüslerin hukuki ve teknik tedbirler aldığı bugünlerde çarpıcı bir gelişme yaşandı. Anayasa Mahkemesi...
Bilişim teknolojilerinin günümüzde hızla gelişmesi ve internet kullanımının giderek artması sonucu ürün ve hizmetlerin tanıtımı ve tüketiciyle buluşmasında çevrimiçi reklamcılık önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kullanıcı geçmişi, beğenileri gibi kullanıcıların internet üzerinde bıraktığı dijital ayak izleri aracılığıyla...
Seçici dağıtım sistemleri, sağlayıcıların anlaşma konusu malları veya hizmetleri sadece belirlenmiş kriterlere dayanarak seçtiği dağıtıcılara doğrudan veya dolaylı olarak satmayı taahhüt ettiği, bu dağıtıcıların da söz konusu malları veya hizmetleri yetkilendirilmemiş dağıtıcılara satmamayı...
Hiç şüphesiz COVID 19 pandemisinden beri Rekabet Kurumu’nun en yoğun çalıştığı sektörlerin başında hızlı tüketim malları geliyor. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri perakendeciler hakkında başlayan soruşturmaların habercisi olan Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği (“HTM”) konusunda başlayan...
Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM” veya “Mahkeme”) 2020/67 E. 2022/139 K. sayılı 09.11.2022 tarihli kararında (“Karar”) ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un (“7246 sayılı Kanun”) bazı maddelerinin iptal edilmesi talep edilmiştir. Bu maddeler, 4054 sayılı...
Türk rekabet hukukunda, belirli birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması zorunludur. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 7. maddesi uyarınca Kurul, izne tabi birleşme ve devralma işlemlerini belirleme...
Rekabet Kurulu (Kurul) geçtiğimiz yıllarda banka ve finansal kuruluşlar hakkında yürüttüğü bir önaraştırma kapsamında, kendilerinden talep edilen bilgileri zamanında veya hiç sağlamadıkları gerekçesiyle bazı bankalar hakkında idari para cezası uygulanmasına karar vermişti. Kurul tarafından idari para cezasına...
Dünyaca ünlü bir ticaret şirketi olan Amazon, dünyanın en büyük çevrimiçi alışveriş platformunu işletir. Amazon, arka planda ticari kararları çoğunlukla ilgili pazar verilerinden beslenen otomatik sistemler tarafından yönlendirilen veri odaklı bir şirkettir. Bununla birlikte, Amazon’un bir platform olarak ikili bir rolü...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) ihlal edilip edilmediğinin ortaya çıkarılmasında kullanılan en önemli araçların başında gelir. Bu yetkinin etkin bir şekilde kullanılması, incelemelerden verimli sonuçlar elde edilebilmesi...
Harese, ilginç bir Arapça kelime. Develerin çölde çok sevdiği bir diken vardır. Deve dikeni büyük bir hırsla yer. Öyle ki yedikçe ağzı kanar, ama yemeyi bırakmaz. Dikenin tadına, kendi kanının tuzlu tadı karışır. Bu karışık tat onu adeta çılgına çevirir. Kanadıkça yer. Sonunda kan kaybından...
Türkiye’nin önde gelen televizyon içerik sağlayıcısı Krea İçerik Hizmetleri ve Prodüksiyon A.Ş. (“Digiturk”), sıklıkla Rekabet Kurumuna (“Kurum”) yapılan şikayetlere konu olur ve incelendiğinde Rekabet Kurulunun (“Kurul”) neredeyse her yıl Digiturk hakkında karar aldığı görülür. Söz konusu kararlara...
Fransız Rekabet Otoritesi (Autorité de la Concurrence), çevrimiçi reklamcılık sektörüne ilişkin olarak Criteo SA’nın (“Criteo”) şikayeti üzerine başlatılan rekabet hukuku incelemesi çerçevesinde, Fransa pazarındaki rekabetçi endişeleri ortadan kaldırmak amacıyla Meta Platforms Inc., Meta Platforms Ireland Ltd...
Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) ile Rekabet Kurulu’na (“Kurul”) tanınan teşebbüse ait dijital ortamlarda inceleme yetkisinin kapsamı genişletilirken, günümüzde teşebbüs çalışanları tarafından dijital verilerin silinmesi gerekçesiyle teşebbüse...
Türk rekabet hukuku bakımından görece yeni bir ihlal türü olan hub and spoke karteli, bir pazarda yatay düzeydeki faaliyetleri ile tedarikçi veya perakendeci seviyesinde rakip olan iki bağımsız teşebbüsün, üretim veya dağıtım zincirinin farklı bir seviyesinde faaliyet gösteren bir başka teşebbüs aracılığıyla...
Uzlaşma mekanizması, Türk rekabet hukuku uygulamasına henüz yeni girmiştir. İlgili mekanizma 16.06.2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan değişiklikle yürürlüğe konmuş olup, yalnızca iki yıldan az bir süredir uygulamadadır...
E-pazaryeri platformları, ekonomiden aldıkları pay ve büyüme hızlarındaki artış nedeniyle dünya üzerindeki birçok rekabet otoritesinin olduğu gibi Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) da merceği altındadır. Kurum’un e-pazaryeri platformları hakkındaki inceleme sürecinin ilk adımı...
4 Mart 2022 tarihli ve 31768 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) ile Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”) izin alınması gereken işlemlere ilişkin...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (“BSH”) tarafından yetkili bayilerinin çevrimiçi pazaryerleri üzerinden satış yapmasının yasaklanması uygulamasına menfi tespit veya muafiyet tanınması talebini değerlendirdiği gerekçeli kararı yayınlandı...
Bir Mezopotamya efsanesi olan Şahmaran’ın Tarsus’ta geçtiği varsayılır. Efsaneye göre yılanların şahı, ölümsüz ve bilge “Şahmaran”dır. Şahmaran, yılanları ile birlikte mağarasında yaşayan güzel bir kadın olarak anlatılır. Yerin yedi kat altında yaşar, gövdesi yılan, başı...
COVID-19 salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile üretici ve toptancı seviyesindeki tedarikçi teşebbüslerin fiyatlama davranışlarındaki rekabetçi endişeler nedeniyle Rekabet Kurumu...
Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son dönemde yayınlanan kararlarına bakıldığında, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılmasına ilişkin verilen kararların sayısında geçmişe kıyasla önemli bir artış olduğu gözlemlenir. Bu durum, Kurul kararlarına da yansıdığı üzere...
Avrupa Komisyonu, 2019 yılından bu yana Credit Suisse, UBS, Barclays, RBS ve HSBC’nin döviz spot ticaret (spot trading - Forex) piyasasındaki danışıklı davranışlarını soruşturuyordu. Komisyon, 02.12.2021 tarihli son basın açıklaması ile soruşturmanın sonuçlandığını duyurdu...
Son yıllarda rekabet hukuku alanındaki değişim tam anlamıyla baş döndürücü. Özellikle dijitalleşme rekabet hukuku kurallarının adeta yeniden yazılmasını gerektiriyor. Rekabet hukuku e-ticaret ve dijital platformlar konusundaki tüm arayışların merkezinde...
Rekabet Hukukunda İhtiyati Tedbir: Türk Rekabet Kurulu’nun Perakendeciler, WhatsApp ve Trendyol Kararları