Influencer Sözleşmeleri

Sözleşmenin Temel Özellikleri

Sözleşmenin Tarafları

Sözleşmenin tarafları, bir ürünü ya da hizmeti tanıtmayı üstlenen influencer ile ürettiği ya da sattığı ürünün tanıtılmasını isteyen ve bunun için influencer aracılığı ile reklam veren kişilerdir.

Influencer kavramının Türk mevzuatına girişi oldukça yenidir. Ticaret Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Reklam Kurulu'nun 05.05.2021 tarihinde yayımladığı Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz m. 4/1/b uyarınca sosyal medya etkileyicisi "sosyal medya hesabı üzerinden kendisine veya reklam verene ait bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunan kişi" olarak tanımlanır.

Reklam veren ise Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği m. 4/1/m uyarınca "ürettiği ya da pazarladığı malın veya hizmetin tanıtımını yaptırmak, satışını artırmak veya marka algısını güçlendirmek amacıyla hazırlattığı ve içinde firmasının ya da markasının yer aldığı reklamları yayınlatan, dağıtan ya da başka yollarla sergileyen gerçek veya tüzel kişi" olarak tanımlanır.

Sözleşmenin Konusu

Influencer'lar ile reklam verenler arasında akdedilen sözleşmenin temel amacı sosyal medya üzerinden ürün veya hizmetlerin tanıtılması ve pazarlanması; karşılığında ise influencer'ların belirli bir ücrete veya maddi bir menfaate hak kazanmasıdır. Diğer bir deyişle, “influencer’in sözleşme süresince ürün veya hizmetleri deneyimleyip, deneyimlerini sosyal medya hesaplarında şirket ile karşılıklı olarak anlaşılan şekilde (video, fotoğraf, hikaye) ve sayıda (ayda üç post vs.) paylaşmayı üstlendiği, şirketin ise influencer’in bu işi görmesi karşılığında influencer’a aralarında kararlaştırdıkları tutarda ve şekilde bir bedel ödemeyi veya başka bir menfaat sağlamayı üstlendiği bir sözleşmedir.”^[1]

Bu kapsamda, influencer sözleşmelerinin temel unsurları;

• ürün veya hizmet tanıtımı,
• bu tanıtımın sosyal medya üzerinden yapılması ve
• karşılığında influencer’ın bir ücrete veya maddi menfaate hak kazanması

olarak sayılabilir.

Sözleşmenin Türü ve Şekli

Influencer sözleşmeleri, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdir. Zira tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde taraflardan her birinin borcu diğer tarafın borcunun karşılığını teşkil eder.^[2] Influencer’ın tanıtım faaliyeti gerçekleştirmesi ile reklam verenin ödeme yapma veya maddi menfaat sağlama borcu, bu kapsamda değerlendirilir.

Influencer sözleşmeleri, Türk mevzuatında açıkça düzenlenmediğinden dolayı herhangi bir şekil şartına tabi değildir. Fakat uygulamaya bakıldığında, ispat kolaylığı bakımından genellikle yazılı şekilde akdedildikleri görülür.

Doktrinde yer alan sözleşme tipleri bakımından ise, influencer sözleşmelerinin bir “iş görme sözleşmesi” niteliğinde olduğu yönünde görüşler mevcuttur.^[3] Influencer sözleşmeleri mevzuatta yer alan çeşitli iş görme sözleşmeleriyle benzer özellikler taşısa da bunlardan farklı unsurları da barındırmaktadır.

Benzer İş Görme Sözleşmeleri ile Kıyaslanması

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda ("TBK") düzenlenen ve influencer sözleşmelerine en çok benzerlik gösteren iş görme sözleşmesi türleri arasında; vekalet sözleşmesi ve eser sözleşmesi yer alır. Bu bölümde, influencer sözleşmeleri ile yukarıda sayılan iş görme sözleşmelerinin karşılaştırmasına ilişkin değerlendirmeler yer alır.

Vekalet Sözleşmesi

TBK m. 502 uyarınca vekâlet sözleşmesi; vekilin, vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir. Öğretideki çoğunluk görüşe göre vekalet ilişkisi kapsamında vekil, bir sonuç elde etmeyi taahhüt etmez; ancak görevini gerçekleştirirken gerekli özeni göstermekle yükümlüdür.^[4] Yine vekalet sözleşmesinin önemli bir niteliği olarak vekil, kendisine tevdi edilen iş görme edimini ifa ederken bağımsızdır.^[5] Burada bağımsızlık ile kast edilen, akdi yükümlülüklerin ifasında vekilin, vekalet verenin iş organizasyonunun bir parçası olmamasıdır.^[6] Belirtilmelidir ki vekilin bağımsızlığı mutlak nitelikte değildir ve TBK m. 505 uyarınca vekil, vekâlet verenin açık talimatına uymakla yükümlüdür. Vekalet sözleşmelerinin diğer bir özelliği ise, ücretin zorunlu bir unsur olmamasıdır. TBK m. 502/3 uyarınca sözleşme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanır.

Influencer'lar ile reklam verenler arasındaki ilişki ele alındığında, influencer'ların yalnızca ürün veya hizmet tanıtımını üstlenip herhangi bir satış hedefi (yani sonuç) taahhüt etmediği durumlarda, sözleşmenin nitelik olarak vekalet sözleşmelerine yaklaştığı yorumunu yapmak mümkündür. Zira buradaki görevleri genellikle ilgili ürün veya hizmeti tanıtmaktan ibarettir.

Bağımsızlık unsuru da influencer sözleşmeleri bakımından önem arz eder. Bazı sözleşmelerde, sosyal medya paylaşımında yer alacak metindeki yüz ifadesi ve sembollere ya da paylaşımın yapılacağı saate kadar detaylı talimatlar verdiği görülür. Ancak bu yönlendirmelerin, vekalet verenin talimat verme yetkisi kapsamında değerlendirilmesi olanak dahilindedir. Nitekim influencer’ların pek çok markayla iş birliği yürütmeleri ve tek bir markanın iş organizasyonunun parçası olmamaları da bağımsızlık unsurunu kuvvetlendirmektedir. Tüm bu hususların değerlendirilmesi sonucunda, influencer sözleşmelerinin vekalet sözleşmesine büyük ölçüde benzerlik gösterdiği yönünde görüşler mevcuttur.^[7]

Eser Sözleşmesi

TBK m. 470 uyarınca eser sözleşmesi, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Vekalet sözleşmesine benzer olarak eser sözleşmeleri de tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdir.^[8] Eser sözleşmesinin konusuna ilişkin olarak doktrinde tartışmalar mevcuttur. Hâkim görüşe göre, maddi varlığı olan şeylerin yanı sıra fikri iş görme sonuçları da eser kavramına dahil edilebilir.^[9]

Eser sözleşmesinin unsurlarından biri, hatta eser sözleşmesinin kendisine özgü olan ve onu diğer iş görme sözleşmelerinden ayıran temel unsuru, yüklenicinin sonucu taahhüt etme borcudur.^[10] Burada, yüklenicinin eser sözleşmesi kapsamında öngörülen eseri yaratma sonucu kast edilmektedir. Eser sözleşmesinde aranan diğer bir objektif unsur ise bedeldir. Yüklenicinin yarattığı eser karşılığında bir bedel elde etmesi gerekmektedir.

Influencer'ların tanıtım yaparken kendilerinden de fikri bir çaba ortaya koymaları ve orijinal bir içerik üretiyor olmaları, sözleşme konusunun bir eser sayılma ihtimalini doğurur. Bununla birlikte influencer sözleşmelerini eser sözleşmelerinden uzaklaştıran en büyük farklılık, sonuç taahhüdü unsurudur. Zira sözleşme kapsamında bir ürün veya hizmetin tanıtımını yapan influencer’ların herhangi bir satış başarısı veya başka türden bir sonuç taahhüdünde bulunması (yani bir edim sonucunu borçlanması) uygulamada sık görülmemektedir. Ayrıca eser sözleşmelerinde bir bedel unsuru olması zorunlu iken, influencer sözleşmesi kapsamındaki tanıtım faaliyetleri karşılığında net bir bedel yerine çeşitli menfaatler elde edilmesi de sözleşmeyi nitelik itibarıyla eser sözleşmesinden uzaklaştıracaktır.

Sonuç

Türk hukuku için oldukça yeni bir kavram olan influencer'lar (yani sosyal medya etkileyicileri) modern reklam sektörünü domine etmekte ve markaların pazarlama faaliyetlerini üstlenmektedir. Bununla birlikte, mevzuat kapsamında henüz bu ticari faaliyete ve sözleşme içeriğine ilişkin açık bir düzeleme bulunmamaktadır. Influencer sözleşmelerinin tam iki tarafa borç yükleyen bir iş görme sözleşmesi olduğu yönünde görüşler mevcuttur. Influencer sözleşmesinin vekalet ve eser sözleşmeleri ile ortak unsurları bulunmasına karşın bu sözleşmelerden bazı farkları olduğunu da söylemek mümkündür. Influencer’lar ile reklam verenler arasında akdedilecek sözleşmenin içeriği; tarafların müzakere gücü, tanıtılacak ürün veya hizmetin niteliği, tanıtımın yapılacağı hedef kitle gibi çeşitli unsurlara göre şekillenmektedir. Bu sebeple sözleşmenin niteliği ile ilgili değerlendirmelerin, sözleşmenin içerdiği hükümlerle ve somut olayla doğrudan ilgili olduğu ve her bir sözleşmenin ayrıca ele alınması gerektiği belirtilmelidir.