E-ticaret Yönetmeliği Yürürlüğe Girdi

Orta, Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS ve ETHS’ler Tanımlandı

Yıllık net işlem hacmi on milyar TL’nin üzerinde olan ETAHS’ler orta ölçekli, yıllık net işlem hacmi otuz milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS’ler büyük ölçekli, yıllık net işlem hacmi altmış milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS’ler ise çok büyük ölçekli olarak tanımlandı.

Benzer şekilde, yıllık net işlem hacmi on milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan ETHS’ler orta ölçekli, yıllık net işlem hacmi otuz milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan ETHS’ler büyük ölçekli, yıllık net işlem hacmi altmış milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan ETHS’ler çok büyük ölçekli olarak tanımlandı.

Hukuka Aykırı İçerik, Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı İhlali ve Haksız Ticari Uygulamalar

E-ticaret Yönetmeliği, ETHS tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğunun tespiti halinde ETAHS’nin atacağı adımları netleştirmiştir. Buna göre ETAHS, ETHS tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması hâlinde, bu içeriği 48 saati geçmemek üzere yayımdan kaldırmak ve hukuka aykırı hususu ETHS’ye ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirmekle yükümlüdür. Böylece, ETAHS’nin hızlı bir şekilde harekete geçmesi öngörülerek yaşanabilecek olası mağduriyetlerin önlenmesi amaçlanır.

Yine, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline yönelik şikâyet başvurusunun ETAHS tarafından işleme alınması konusundaki usul ve esaslar, ihlale yönelik olarak ETHS’nin ETAHS’ye yapacağı şikayet başvurularına itiraz usulü, şikayet üzerine ETAHS tarafından yapılacak inceleme ve ardından şikayet başvurusunun sonlandırılmasına yönelik atılması gereken adımlar E-ticaret Yönetmeliği altında açıklığa kavuşmuştur.

E-ticarette haksız ticari uygulamada bulunulması hem E-ticaret Kanunu hem de E-ticaret Yönetmeliği ile açıkça yasaklanır. Böylece, ETHS’lerin özgür iradeleriyle karar verebilmeleri ve herhangi bir sözleşmenin tarafı olmaya zorlanmamalarını sağlanması amaçlanır.^[6] Her durumda haksız ticari uygulama olarak kabul edilen davranışlar E-ticaret Kanunu’nda örnekseme yoluyla sayılır. E-ticaret Yönetmeliği ise, Kanun’da sayılan halleri büyük çoğunluğuyla tekrar eder.

Ayrıca, E-ticaret Yönetmeliği ile büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’nin, ETHS’nin ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlaması, ETHS’yi herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlaması haksız ticari uygulama olarak kabul edilir ve açıkça yasaklanır.

Aracılık Sözleşmesi

Aracılık sözleşmesi, ETAHS ile ETHS arasındaki ticari ilişkinin koşullarını yazılı şekilde veya elektronik ortamda belirleyen sözleşmedir. Aracılık sözleşmesinin asgari olarak içermesi gereken hususlar E-ticaret Yönetmeliği’nda sayılır. Ayrıca, orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS tarafından yapılacak aracılık sözleşmesinde ETHS’nin veriye erişimi ve bedelsiz veri taşımasına imkan sağlandığının hüküm altına alınması gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca ETAHS’nin, aracılık sözleşmesinde yer verilen nesnel ölçütler hariç olmak üzere aracılık hizmetini kısıtlayamayacağı, askıya alamayacağı veya sonlandıramayacağı, bunu gerektiren durumların varlığı halinde ETHS’nin gerekçesini beklemek koşuluyla aracılık hizmetinin sürdürülüp sürdürülmeyeceğine karar vereceği usulüyle birlikte Yönetmelik’te düzenlenir.

ETAHS ve ETHS’nin Yükümlülükleri

E-ticaret Kanunu’na getirilen yeni düzenlemeler doğrultusunda, ETAHS ve ETHS’lere çok önemli yükümlülükler getirildiği görülür. Bunlardan bir kısmı tüm e-ticaret oyuncuları için geçerliyken bazıları ise orta, büyük ve çok büyük ölçekliler özelindedir. E-ticaret Yönetmeliği de Kanun ile getirilen yükümlülüklerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları detaylandırmıştır.

Tüm ETAHS’lere Getirilen Yükümlülükler

Dahili iletişim sistemi: E-ticaret Yönetmeliği, ETAHS ile ETHS arasındaki iletişimin yöntemini belirleyerek ETHS tarafından yapılacak başvuruların dahili iletişim sistemi üzerinden yapılmasını öngörür. Ayrıca ETAHS, ETHS’nin sistem üzerinden yaptığı başvuruları 15 gün içinde sonuçlandırmak ve sonucu sistem üzerinden ETHS’ye bildirmekle yükümlü kılınmıştır. Dahili iletişim sistemi uygulaması 01.07.2023 tarihinde yürürlüğe girer, bu tarihe kadar öngörülen işlemler e-posta gibi teknik araçlarla yapılabilir.

ETAHS’nin markalı ürününün satışı: ETAHS, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazar yerlerinde kendi markasını^[7] taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamaz veya bu malların satışına aracılık edemez. ETAHS, getirilen bu yükümlülüğe 01.01.2024 tarihine kadar uyum sağlamalıdır.

Tüm ETAHS ve ETHS’lere Getirilen Yükümlülükler

Çevrim içi arama motorlarında tanıtım ve erişim imkânı: Hem E-ticaret Kanunu hem de E-ticaret Yönetmeliği ile getirilen önemli düzenlemelerden biri ETAHS ve ETHS’nin çevrimiçi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetlerine getirilen kısıtlama olmuştur. Buna göre, ETAHS veya ETHS, yazılı şekilde ya da elektronik ortamda önceden olumlu irade beyanlarını almadan ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi’ne (ETBİS) kayıtlı alan adlarının münhasıran ana unsurunu oluşturan tescilli markalarından oluşan anahtar kelimelere reklam vererek çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamaz. Aksi durumda, ihlale ilişkin yapılacak şikayet başvurusunun detayları E-ticaret Yönetmeliği altında düzenlenmiştir.

Orta, Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS’lerin Yükümlülükleri

Veri kullanımı ve paylaşımı: Yönetmelik ile orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’lerin veri kullanımı ve paylaşımı davranışları bakımından önemli kısıtlamalar ve aynı zamanda yükümlülükler getirilmiştir. Buna göre 01.01.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’ler; elde ettikleri veriyi yalnızca aracılık hizmetinin sunulması amacıyla kullanacak, ETAHS’nın aynı zamanda ETHS olarak faaliyet gösterdiği durumda elde edilen veriyi diğer ETHS’lerle rekabet ederken kullanmayacak, ETHS’nin satışları nedeniyle elde ettiği veriyi bedelsiz taşımasına imkân sağlayacaktır. Yönetmelik, ETHS’nin bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlaması gereken verileri sıralamıştır. Ayrıca, ETHS’ye veri taşıma imkânı sunan orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’ler, ETHS’ye ait verilerin taşınabilmesi ve depolanabilmesi için uygulama programlama arayüzü oluşturmakla yükümlü kılınmıştır. Son olarak, ETHS’nin veriye erişim ve veri taşıma taleplerinin ETAHS tarafından 15 gün içinde ve alıcı bilgileri anonimleştirilerek karşılanması gerektiği de açıkça düzenlenmiştir.

Mevzuata uygunluk raporu: Orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’ler, ETHS tarafından sağlanan içeriğin E-ticaret Kanunu, tüketicinin korunması, kişisel verilerin korunması ve sınai mülkiyet haklarının korunması hakkındaki mevzuata aykırı hususları tespit etmek üzere her yıl inceleme yapmak ve inceleme sonuçlarına ilişkin raporu Ticaret Bakanlığı’na (Bakanlık) sunmakla yükümlüdür.

Orta, Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS ve ETHS’lerin Yükümlülükleri

Pay devri bildirimi ve bağımsız denetim: Orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS ve ETHS’ler şirket kuruluşu ve oranları Yönetmelik’te belirtilen pay devri işlemlerini ETBİS’e bildirilmeli, bağımsız denetim kuruluşuna bir önceki takvim yılına ilişkin denetim yaptırmalı ve hazırlanan denetim raporunu her takvim yılının nisan ayı içinde Bakanlığa göndermelidir.

Erişim ve tanıtım kısıtlaması: Orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS ve ETHS’ler net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendine veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilere ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamaz ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamaz.

Büyük ve Çok Büyük Ölçekli ETAHS ve ETHS’lerin Yükümlülükleri

Reklam ve indirim bütçesi: Büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS ve ETHS’ler, net işlem hacminin aynı takvim yılına ilişkin on iki aylık ortalama Tüketici Fiyat Endeksi değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar TL’lik kısmı için bu tutarın yüzde ikisine, otuz milyar TL’nin üzerindeki kısmı için ise bu tutarın binde üçüne kadar reklam harcamasını izleyen takvim yılında yapabilir yine aynı miktar ve koşullardaki indirim imkanını sunabilir. Kanun ile getirilen reklam ve indirim bütçesi kısıtı E-ticaret Yönetmeliği ile detaylandırılmış, reklam ve indirim bütçesi hesaplamalarına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.

Çok Büyük Ölçekli ETAHS ve ETHS’lerin Yükümlülükleri

Ödeme Hizmeti: Çok büyük ölçekli ETAHS elektronik ticaret pazar yerlerinde, çok büyük ölçekli ETHS ise e-ticaret ortamlarında, Yönetmelik’te belirtilen ilgili mevzuat uyarınca, ekonomik bütünlük içinde bulundukları banka veya e-para kuruluşlarınca bankacılık ve ödeme hizmetlerinin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlayamaz. İlgili ETAHS ve ETHS’ler, getirilen bu yükümlülüğe 01.01.2024 tarihine kadar uyum sağlamalıdır.

İlan hizmeti: Çok büyük ölçekli ETAHS ve ETHS’ler, mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması hâlinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayamaz.

Çok Büyük Ölçekli ETAHS’lerin Yükümlülükleri

Posta ve taşımacılık hizmetleri: Çok büyük ölçekli ETAHS, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin ETHS olarak yaptığı satışları ile e-ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, Yönetmelik’te belirtilen ilgili mevzuat uyarınca taşıma işleri organizatörlüğü ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamaz. ETAHS’ler getirilen bu yükümlülüğe 01.01.2024 tarihine kadar uyum sağlamalıdır.

E-Ticaret Lisansı

E-ticaret Kanunu’na getirilen en dikkat çeken yeniliklerden bir diğeri ise 01.01.2025 tarihinden itibaren yerine getirilmesi gereken e-ticaret lisansı alma yükümlülüğüdür. Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS, büyük ölçekli ve çok büyük ölçekli ETAHS ile orta, büyük ve çok büyük ölçekli olup toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret satışlarından elde eden ETHS, faaliyetine devam edebilmek için Bakanlık’tan lisans almak ve lisansını yenilemek zorundadır. Lisans alma ve yenileme başvurusun 15 gün içinde sonuçlandırılacağı Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Lisans ücretinin hesaplanması, lisansın verilmesi ve yenilenmesine ilişkin Yönetmelik ile getirilen düzenlemelerin Kanun’dakinden daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmadığı değerlendirilir.

Sonuç

E-ticaret Kanunu ve onun ikincil düzenlemesi olan E-ticaret Yönetmeliği ile bu zamana kadar süregelen e-ticaret uygulamalarının köklü bir şekilde değişime uğraması beklenir. ETAHS ve ETHS’lerin faaliyet ve denetimlerine ilişkin önemli düzenlemeler getiren yenilenen e-ticaret mevzuatı ile temel olarak e-ticarette haksız ticari uygulamaların önüne geçilmesi amaçlanır. ETAHS ve ETHS’lerin e-ticaret lisansı alma yükümlülüğü, ETAHS’lerin veri kullanımı ve paylaşımı davranışları bakımından üstlenmek durumunda oldukları hukuki ve teknik görevleri, ölçeklerine göre ETAHS ve ETHS’lere getirilen faaliyet kısıtlamaları e-ticaretteki değişime kapı aralayacak en çarpıcı düzenlemeler olarak değerlendirilir. Yönetmelik ile orta, büyük ve çok büyük ölçeklere ayrılan ETAHS ve ETHS’lerin kesişen ve ayrışan pek çok yükümlülükleri vardır. Kimi 1 Ocak 2023’ten itibaren yürürlüğe giren kimisi ise ilerleyen tarihlerde uygulamaya konacak düzenlemeler her bir oyuncu özelinde ayrı ayrı irdelenmelidir. Böylece, hem hukuki hem de teknik bakımdan sayıca fazla ve kapsamlı yükümlülükler getiren e-ticaret mevzuatına e-ticaret oyuncuları ve uygulayıcıların uyum sağlamaları için sıkı bir adaptasyon sürecinden geçmeleri gerekecektir.