Milletlerarası Ticari Terimler Yenilendi: Incoterms ® 2010

Incoterms’in Amaç ve Kapsamı

Amacı

ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından ifade edildiği üzere, Incoterms’in amacı “dış ticaret alanında en yaygın kullanılan terimlerin yorumu için bir dizi uluslararası kural oluşturmaktır. Böylelikle, bu tür terimlerin değişik ülkelerde yapılan farklı yorumlarının oluşturduğu belirsizlikler ortadan kalkacak veya en azından büyük ölçüde azalacaktır”.

Milletlerarası satım sözleşmeleri, genellikle sözleşme sırasında farklı ülkelerde bulunan taraflar arasında akdedildiğinden; ilgili tarafların, dış ticaret alanında yaygın olarak kullanılan terim ve kısaltmaları ne şekilde yorumladıkları önem kazanır. Bu nedenle, Incoterms’in düzenlenmeleri, ortaya çıkabilecek karışıklıkları ve yorum farklılıklarını giderir, uluslararası ticaret kaynaklı uyuşmazlıkların sayısını azaltır.

Kapsamı

Incoterms’in kapsamı, tarafların satılan malların teslimine dair hak ve borçları ile sınırlıdır. Incoterms “mal” kavramının tanımını yapmamakla birlikte, Incoterms tarafından kullanılan “mal” terimi emtia, yani ticarete konu menkul mal, olarak anlaşılmalıdır.

Incoterms, satım sözleşmesi dışında herhangi bir diğer sözleşme tipini düzenlemez. Ancak Incoterms, satım sözleşmesine ilişkin olsa dahi her konuyu kapsamaz. Incoterms’in düzenlediği konular dört grupta toplanabilir: (i) malların teslimi, (ii) hasarın geçişi, (iii) masrafların bölüşümü ve (iv) belgelere dair yükümlülükler. Bununla birlikte, Incoterms, (i) ödeme ve ödeme şekillerine, (ii) mülkiyetin geçişine, (iii) değişkenlere (varyantlar), (iv) uyuşmazlık çözümüne ve (v) sözleşmenin ifasına bağlı diğer meselelere dair kurallar getirmez.

Incoterms® 2010

Değişiklik ihtiyacı

Incoterms® 2010’un Önsöz’ünde belirtildiği üzere, ICC tarafından Incoterms® kurallarının düzenlendiği 1936 yılından beri, dünya çapında kabul gören sözleşmesel standart olarak Incoterms®, uluslararası ticaretteki gelişmelere ayak uydurmak amacıyla sürekli olarak güncellenir.

Serbest bölgelerin yaygınlaşması, ticari işlemlerde elektronik iletişimin kullanım alanının genişlemesi, malların dolaşımında güvenlik kaygısının giderek artması ve taşımacılık uygulamalarındaki değişiklikler ICC’nin Incoterms 2000’i gözden geçirmesini gerektirdi.

Ayrıca, bir yandan tacirlerin ülke sınırları içinde veya Avrupa Birliği gibi ticaret bloklarında, bütünüyle ulusal satım sözleşmelerinde yaygın olarak Incoterms kurallarını kullanması, diğer yandan Amerika Birleşik Devletleri’nde, iç ticarette, Incoterms kurallarının Yeknesak Ticaret Kanunu’nun taşıma ve teslime dair kurallarına nazaran büyüyen bir eğilimle daha sık kullanılması da Incoterms’lerin gözden geçirilmesinde ve ulusal satımları da kapsar şekilde yeniden düzenlenmelerinde etken oldu.

Temel Yenilikler

 i) Yeni Incoterms Kuralları

Incoterms kurallarına dair ilk yenilik kuralların sayısının 13’ten 11’e indirilmesidir. 

Bunun yanında, iki yeni Incoterms kuralı oluşturuldu. Bunlar, taraflarca kararlaştırılan taşıma şeklinden bağımsız kullanılabilir. Oluşturulan kurallar, (1) DAT (Terminalde Teslim) ve (2) DAP (Belirlenen Yerde Teslim) olarak adlandırıldı ve Incoterms 2000’de yer alan DAF, DES, DEQ ve DDU kurallarının yerini aldı. Söz konusu iki yeni kural uyarınca, teslim, sözleşmede belirtilen varma yerinde gerçekleşir. DAT kuralında, teslim, malların gelen taşıma aracından boşaltılarak alıcının tasarrufuna bırakmakla; DAP kuralında ise, malları boşaltılmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakmakla gerçekleşir. Bu iki yeni kural, selefleri gibi, satıcının, ithalat için gerekli gümrük işlemlerine dair masraflar hariç olmak üzere bütün masrafları ve malların belirlenen varma yerine kadar taşınmasından doğan hasar risklerini üstlenerek, malları “teslim etmesini” öngörür.

 ii) Incoterms’in Sınıflandırılması

1990 ve 2000 Incoterms versiyonlarında, kurallar dört grupta toplanmaktaydı. Bu gruplar şöyleydi:

• Grup “E”; “Ex Works: EXW”’ kuralından oluşur,
• Grup “F”; “FCA, FAS ve FOB” kurallarından oluşur,
• Grup “C”; “CFR, CIF, CPT ve CIP” kurallarından oluşur, ve
• Grup “D”; “DAF, DES, DEQ, DDU ve DDP” kurallarından oluşur.

Incoterms® 2010 tamamen farklı bir ayrım ve sınıflandırma sistemi benimser. Bu sistem, her Incoterms’in kullanılabileceği taşıma türleri esas alınarak yapılandırıldı. Yeni ayrımda iki grup bulunur:

• Grup 1: EXW, FCA, CPT, CIP, DAT, DAP ve DDP’den oluşur ve tüm taşıma türleri için kullanılabilir.
• Grup 2: FAS, FOB, CFR ve CIF’den oluşur ve sadece deniz ve içsu taşımalarında kullanılır.

İlk grupta yedi Incoterms® 2010 kuralı bulunur. Bu kurallar, seçilen taşıma türünden ve bir veya birden fazla taşıma türünün kullanılmış olmasından bağımsız olarak kullanılabilir.

İkinci grupta ise, malların teslim yeri ve malların alıcıya teslim edilmek üzere taşındıkları yer birer limandır. FOB, CFR ve CIF kuralları uyarınca, teslim noktasını geminin küpeştesi olarak belirten bütün atıflar terk edilerek, malların “gemide” teslim edileceği ilkesi benimsendi. ICC bu yaklaşımın bugünkü ticari gerçekleri daha iyi yansıttığını ve hasarın geçiş anının varsayımsal bir çizgi üzerinde bir o tarafa bir bu tarafa sallandığına dair modası geçmiş bakış açısının terk edildiğini belirtir.

iii) Elektronik İletişim

Incoterms® 2010 kurallarının A1/B1 hükümleri ile taraflar bu konuda anlaştığı takdirde veya mutad olduğu ölçüde, elektronik kayıtlar, kâğıt belgelerle aynı etkiyi sağlar. ICC, söz konusu düzenlemenin, Incoterms® 2010’un yürürlük süresince, elektronik kayıtların gelişimini kolaylaştıracağını vurgular.

iv) Sigorta Kapsamı

Taraflar açısından sigorta yükümlülüğü getiren yalnızca iki kural vardır. CIP ve CIF kuralları, sigorta kapsamı açısından Enstitü Kargo Klozlarına atıfta bulunur. Söz konusu Enstitü Kargo Klozları 2006 yılında başlayan ve 2009 yılında sona eren bir güncellemeye tabi tutuldu. Incoterms® 2010 kuralları 2009 Enstitü Kargo Klozlarını esas alır.

v) Güvenlikle İlgili Gümrük İşlemleri

Malların dolaşımına ilişkin artan güvenlik kaygıları, satım konusu malların, kendi doğalarından kaynaklanan sebepler dışındaki sebeplerle yaşam veya mülkiyet açısından tehdit oluşturmadığına dair bir kontrol mekanizması gerektirdi ve ICC bu konuyu Incoterms® 2010 versiyonunda dikkate aldı. Bu nedenle, ICC farklı Incoterms kuralları altında yer alan A2/B2 ve A10/B10 hükümleriyle, alıcı ve satıcı için, gözetim zincirine dair bilgi sağlama yükümlülüğünde olduğu gibi, güvenlikle ilgili gümrük işlemlerinin yerine getirilebilmesi açısından, gerekli belgelerin alınmasında yardımda bulunma veya söz konusu belgeleri bizzat alma yükümlülükleri öngördü.

vi) Terminal Elleçleme Masrafları

Incoterms® 2010 terminal elleçleme masraflarının alıcı tarafından birden çok defa ödenmesini önlemeyi amaçlar. Incoterms 2000 kuralları CPT, CIP, CFR, CIF, DAT, DAP ve DDP uyarınca, satıcı, malların taraflarca kararlaştırılan varma yerine kadar taşınması için gerekli düzenlemeleri yapmak zorundadır. Burada, navlun satıcı tarafından ödenmekle birlikte, navlun masrafları satıcı tarafından toplam satış bedeline dâhil edildiğinden aslında alıcı adına bir ödeme yapılır.

Taşıma masrafları bazen malların elleçlenmesi ile liman içinde veya konteyner terminalleri arasında taşınması masraflarını da kapsar ve taşıyıcı veya terminal işletmecisi, bu masrafları ayrıca malları teslim alan alıcıdan da talep edebilir.

Bu gibi durumlarda, alıcı aynı bedeli iki kere, yani bir kere toplam satış bedeli içinde satıcıya, bir kere de bundan bağımsız olarak taşıyıcıya veya terminal işletmecisine, ödemek istemez. Incoterms® 2010, ilgili kurallar altında A6/B6 hükmü ile terminal elleçleme masraflarının taraflar arasındaki dağılımını açıkça tahsis etmek suretiyle, böyle bir durumun oluşmasını önlemeyi amaçlar.

vii) Zincirleme Satışlar

Emtia satışında mallar transit haldeyken birbirini takip eden bir zincir halinde birkaç kere satılır. ICC, zincirin ortasında bulunan bir satıcının malları göndermediğini, çünkü malların hâlihazırda ilk satıcı tarafından gönderildiğini belirtir. Bu nedenle, zincirin ortasında bulunan bir satıcı, alıcıya karşı olan borcunu malları göndererek değil, ilk satıcı tarafından gönderilmiş malları “tedarik ederek” yerine getirir.

Incoterms® 2010, malların gönderilmesi yükümlülüğüne alternatif olarak “gönderilmiş malların tedarik edilmesi” yükümlülüğüne de ilgili Incoterms kurallarında yer verir.

Incoterms® 2010 kuralları kullanılırken dikkate alınması gereken hususlar

Incoterms’in yeknesak olarak yorumlanmasının önemli olmasının yanında, Incoterms hakkında iyi bilgilenmiş olmak da tarafların ilgili işleme dair uygun Incoterms kurallarını seçebilmesi açısından önem taşır. Bu nedenle, taraflar, Incoterms 2010 kurallarını sözleşmelerine dahil ederken, kuralları ve her Incoterms kuralından önce yer alan rehber açıklamaları dikkatle okumalıdır. Bu rehber açıklamalar, her bir Incoterms kuralının esasını ortaya koyar ve kullanıcılara doğru ve başarılı bir şekilde ilgili işleme uygun Incoterms kuralını seçmeleri konusunda yardımcı olur.

Ayrıca, tarafların yer veya limanı mümkün olduğunca açık olarak belirtmesi, seçilen Incoterms kuralının işlevini etkin şekilde yerine getirebilmesi ve taraflar açısından beklenmeyen vergilerin doğmasını önlemek açısından önemlidir.

Son olarak, daha önce de belirtildiği üzere, Incoterms kurallarının bir ticari ilişkinin her yönünü düzenlemediği ve taraflara tam bir satım sözleşmesi sunmadığı belirtilmelidir. Bu nedenle, taraflar, satım sözleşmesinde yer verilecek açık hükümlerle veya sözleşmeye uygulanacak hukuk ile Incoterms’in kapsamadığı konuların düzenleneceğini dikkate almalıdırlar. Taraflar ayrıca, Incoterms kuralları da dâhil olmak üzere, satım sözleşmesinin herhangi bir hükmünün, yerel hukukun emredici kuralları gereğince geçersiz kılınabileceğini de göz önünde bulundurmalıdır.

Incoterms® 2010 kuralları Eylül 2010 tarihinde kamuoyu ile paylaşıldı ve resmen 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. Incoterms® 2010 kuralları yürürlüğe girinceye kadar taraflar dilerse Incoterms 2000, dilerse Incoterms® 2010 kurallarını kullanabilir. 1 Ocak 2011 tarihinden sonra taraflar aksini belirtmedikçe Incoterms kurallarına yapılan atıflar Incoterms® 2010 kurallarına yapılmış sayılır. Incoterms’in yeni versiyonlarının eski versiyonları yürürlükten kaldırmadığı dikkate alındığında, taraflara hangi Incoterms kurallarına atıf yaptıklarını sözleşmelerinde açıkça belirtmeleri önerilir.

Sonuç

Incoterms® 2010 kurallarındaki yeni düzenlemeler ticaret hayatındaki güncel gelişmeleri ve yenilikleri yansıtır. Incoterms® 2010 kuralların sunumunda bir değişikliğe gitmese de, artık güncelliğini kaybeden ve az kullanılan DAF, DES, DEQ ve DDU kurallarını iptal edip yerlerine DAT ve DAP kurallarını getirmekle önemli bir reform yaptı. Ayrıca kurallarda Incoterms® 2010’nun sadece milletlerarası satımlarda değil ve fakat iç satımlarda da kullanılacağı açıkça belirterek Incoterms’lerin kullanım alanı çok genişletildi.