Kurumsal Yönetim İlkeleri

Giriş

Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) Seri: IV, No: 54 sayılı Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ[i] yayımlanmış ancak bu tebliğ piyasada büyük tartışmalara yol açmıştır. Bunun üzerine SPK, Kurumsal Yönetim İlkelerine ilişkin taslak metin yayımlayarak kamunun görüşüne açmıştır. SPK piyasadan topladığı görüşlerle Seri: IV, No: 56 sayılı Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) oluşturmuş ve bu Tebliğ 30.12.2011 tarihli ve 28158 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kurumsal Yönetim İlkeleri

Tebliğ, Borsa Şirketlerine uygulanır, Borsa Şirketleri payları İMKB’de işlem gören halka açık anonim ortaklıkları ifade eder. Borsa Şirketleri, Kurumsal Yönetim İlkelerinden (“İlkeler”) 1.3.1, 1.3.2, 1.3.7, 1.3.10,  4.3.1, 4.3.2, 4.3.3, 4.3.4, 4.3.5, 4.3.6, 4.3.7, 4.3.8, 4.3.9, 4.4.7, 4.5.1, 4.5.2, 4.5.3, 4.5.4, 4.6.2, 4.6.4 maddeleri uygulamakla yükümlüdürler. Diğer ilkelere uyulmaması halinde, bu durum gerekçesiyle birlikte İlkelere Uyum Raporu ile kamuya açıklanır. Tebliğe göre, Borsa Şirketleri 3 gruba ayrılır. İlkeler’in bazı hükümleri bakımından 3. Grup Borsa Şirketleri muaftır. İlkelere aşağıda kısaca değinecek olursak;

Tüm pay sahiplerine eşit muamele edilir. Her pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı vardır ve bu hak kaldırılamaz veya sınırlandırılamaz.

Özel denetim isteme hakkı bilgi alma hakkının bir parçasıdır. Bilgi alma ve inceleme hakkının daha önce kullanılmış olması koşuluyla, belirli olayların incelenmesi için, gündemde yer almasa dahi, her pay sahibinin özel denetimi genel kuruldan talep edebileceği yönünde bir hüküm esas sözleşmeye konulabilir.

Genel kurul toplantı ilanı, mevzuat ile belirlenen usullerin yanı sıra, mümkün olan en fazla sayıda pay sahibine ulaşmayı sağlayacak, elektronik haberleşme dahil, her türlü iletişim vasıtası ile genel kurul toplantı tarihinden asgari 3 hafta önceden yapılır.

Genel kurul toplantısı, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açmayacak ve pay sahiplerinin mümkün olan en az maliyetle en fazla katılımını sağlayacak şekilde gerçekleştirilir. Bu amaçla esas sözleşmede yer almak kaydıyla, toplantı pay sahiplerinin sayısal olarak çoğunlukta bulunduğu yerde yapılır.

Yönetim hakimiyetini elinde bulunduran pay sahiplerinin, yönetim kurulu üyelerinin, üst düzey yöneticilerin ve bunların eş ve ikinci dereceye kadar kan ve sıhrî yakınlarının, şirket veya bağlı ortaklıkları ile çıkar çatışmasına neden olabilecek nitelikte işlem yapabilmesi ve rekabet edebilmesi için genel kurul tarafından önceden onay verilmelidir.

İlgili mevzuat uyarınca önemli nitelikteki işlemlere ilişkin genel kurul kararı gerekmedikçe, bu işlemlere ilişkin yönetim kurulu kararının icra edilebilmesi için bağımsız üyelerin çoğunluğunun onayının bulunması gerekir. Şirketlerin; varlıklarının tümünü veya önemli bir bölümünü devretmesi veya üzerinde ayni hak tesis etmesi veya kiraya vermesi, önemli bir varlığı devir alması veya kiralaması, imtiyaz öngörmesi veya mevcut imtiyazların kapsam veya konusunu değiştirmesi, borsa kotundan çıkması Kurumsal Yönetim İlkelerinin uygulanması bakımından önemli nitelikte işlem sayılır.

Önemli nitelikteki işlemlerde bağımsız üyelerin çoğunluğunun onayının bulunmaması ve bağımsız üyelerin çoğunluğunun muhalefetine rağmen anılan işlemlerin icra edilmek istenmesi halinde, işlem genel kurul onayına sunulur. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin muhalefet gerekçesi derhal kamuya açıklanır, SPK’ya bildirilir ve genel kurulda pay sahiplerinin bilgisine iletilir. Önemli nitelikteki işlemlere taraf olanların ilişkili taraf olması durumunda, genel kurul toplantılarında ilişkili taraflar oy kullanamaz. Buradaki genel kurul toplantılarında toplantı nisabı aranmaz ve karar, oy hakkı bulunanların adi çoğunluğu ile alınır. Bu husus esas sözleşmeye yansıtılır.

Önemlilik kriteri bakımından aşağıdaki ölçütler esas alınır:

Kamuya açıklanan son finansal tablolardaki aktif toplamının %20’si,

Kamuya açıklanan son finansal tablolardaki ilgili hesap grubunun %40’ı,

Kamuya açıklanan son finansal tablolardaki öz kaynakların %25’i,

Kamuya açıklanan son yıllık finansal tablolara göre brüt satış hasılatının %20’si.

Genel kurul toplantıları, söz hakkı olmaksızın menfaat sahipleri ve medya dâhil kamuya açık olarak yapılabilir. İstenirse buna ilişkin esas sözleşmeye hüküm konulabilir.

Oy hakkının kullanılmasını zorlaştırıcı uygulamalardan ve oy hakkında imtiyazdan kaçınılır. Oy hakkında imtiyazın varlığı halinde halka açık payların sahiplerinin yönetimde temsilini engelleyecek nitelikteki imtiyazların kaldırılması esastır.

Azlık hakları, esas sözleşme ile sermayenin 1/20’inden daha düşük bir miktara sahip olanlara da tanınabilir, azlık haklarının kapsamı esas sözleşme ile genişletilebilir.

Şirketin belirli ve tutarlı bir kar dağıtım politikası bulunur. Bu politika genel kurulda pay sahiplerinin onayına sunulur, faaliyet raporunda yer alır ve şirketin internet sitesinde kamuya açıklanır.

Borsalarda işlem gören payların serbestçe devredilebilmesini zorlaştırıcı uygulamalardan kaçınılır.

Kamunun aydınlatılmasında, şirkete ait internet sitesi aktif olarak kullanılır ve burada yer alan bilgiler sürekli güncellenir.

Şirketin internet sitesinde; mevzuat uyarınca açıklanması zorunlu bilgilerin yanı sıra; ticaret sicili bilgileri, son durum itibarıyla ortaklık ve yönetim yapısı, imtiyazlı paylar hakkında detaylı bilgi, değişikliklerin yayınlandığı ticaret sicili gazetelerinin tarih ve sayısı ile birlikte şirket esas sözleşmesinin son hali, özel durum açıklamaları, finansal raporlar, faaliyet raporları, izahnameler ve halka arz sirkülerleri, genel kurul toplantılarının gündemleri, katılanlar cetvelleri ve toplantı tutanakları, vekaleten oy kullanma formu, çağrı yoluyla hisse senedi veya vekalet toplanmasında hazırlanan zorunlu bilgi formları ve benzeri formlar, varsa şirketin kendi paylarını geri alımına ilişkin politikası, kar dağıtım politikası, bilgilendirme politikası, ilişkili taraflarla işlemlere ilişkin bilgiler, şirket tarafından oluşturulan etik kurallar ve sıkça sorulan sorular başlığı altında şirkete ulaşan bilgi talepleri, soru ve ihbarlar ile bunlara verilen cevaplar yer alır.

Menfaat sahipleri, şirketin hedeflerine ulaşmasında veya faaliyetlerinde ilgisi olanlardır (örneğin: alacaklılar, müşteriler, tedarikçiler).  Menfaat sahiplerinin hakları koruma altına alınır.

Yönetim kurulu en az 5 üyeden oluşur. Yönetim kurulunda en az bir kadın üye bulunur. Yönetim kurulunda icrada görevli olan ve olmayan üyeler bulunur. İcrada görevli olmayan yönetim kurulu üyeleri içerisinde bağımsız üyeler bulunur.

Yönetim kurulu başkanı ile icra başkanı/genel müdürün yetkilerinin net bir biçimde ayrıştırılarak esas sözleşmede belirtilmesi gerekir. Ancak, yönetim kurulu başkanı ve icra başkanı/genel müdürün aynı kişi olmasına karar verilmesi durumunda, söz konusu husus, gerekçesiyle birlikte genel kurulda ortakların bilgisine sunulur ve faaliyet raporunda gerekçeli açıklamaya yer verilir.

Yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye sayısı toplam üye sayısının 1/3’inden az olamaz. Bağımsız üye sayısının hesaplanmasında küsuratlar izleyen tam sayı olarak dikkate alınır. Her durumda, bağımsız üye sayısı ikiden az olamaz.

Bağımsız üye aşağıdaki kriterlere sahip olmalıdır:

1. Şirket, şirketin ilişkili taraflarından biri veya şirket sermayesinde doğrudan veya dolaylı olarak %5 veya daha fazla paya sahip hissedarların yönetim veya sermaye bakımından ilişkili olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımları arasında, son beş yıl içinde, doğrudan veya dolaylı istihdam, sermaye veya önemli nitelikte ticari ilişkinin kurulmamış olması,
2. Son 5 yıl içerisinde, başta şirketin denetimini, derecelendirilmesini ve danışmanlığını yapan şirketler olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde şirketin faaliyet ve organizasyonunun tamamını veya belli bir bölümünü yürüten şirketlerde çalışmamış ve yönetim kurulu üyesi olarak görev almamış olması,
3. Son 5 yıl içerisinde, şirkete önemli ölçüde hizmet ve ürün sağlayan firmaların herhangi birisinde ortak, çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmaması,
4. Yönetim kurulu görevi dolayısıyla hissedar ise sermayede sahip olduğu payın oranının %1’den fazla olmaması ve bu payların imtiyazlı olmaması,
5. Bağımsız yönetim kurulu üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olması,
6. Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla üniversite öğretim üyeleri hariç, kamu kurum ve kuruluşlarında, aday gösterilme tarihi itibarıyla ve seçilmesi durumunda görevi süresince, tam zamanlı çalışmıyor olması,
7. Gelir Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de yerleşmiş sayılması,
8. Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, şirket ortakları arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve tecrübeye sahip olması.
9. Şirket faaliyetlerinin işleyişini takip edebilecek ve üstlendiği görevlerin gereklerini tam olarak yerine getirebilecek ölçüde şirket işlerine zaman ayırabiliyor olması.

Yönetim kurulu, Denetimden Sorumlu Komite, Kurumsal Yönetim Komitesi, Aday Gösterme Komitesi, Riskin Erken Saptanması Komitesi ve Ücret Komitesi oluşturur; oluşturulmasının yapısal anlamda mümkün olmaması halinde, Kurumsal Yönetim Komitesi bu komitelerin görevlerini yerine getirir. İcra başkanı/genel müdür komitelerde görev alamaz. Bir yönetim kurulu üyesinin birden fazla komitede görev almamasına özen gösterilir.

Aday Gösterme Komitesi bağımsız yönetim kurulu üyelerinin aday gösterilmesinde önemli rol oynar. Bağımsız üyelik için aday tekliflerini bağımsızlık ölçütlerinin sağlanıp sağlanmadığı bakımından değerlendirir ve buna ilişkin değerlendirmesini yönetim kuruluna raporlar. Bağımsız yönetim kurulu üye adayı ayrıca bağımsız olduğuna ilişkin yazılı bir beyan verir.

Yönetim kurulu, bağımsız üye aday listesini, genel kurul toplantısından en az 60 gün önce SPK’ya gönderir. SPK, eğer varsa, liste hakkında olumsuz görüşünü 30 gün içerisinde şirkete bildirir. SPK’nın olumsuz görüş bildirmiş olduğu kişi genel kurula bağımsız üye adayı olarak sunulamaz.

Şirketin her türlü ilişkili taraf işlemlerinde ve üçüncü kişiler lehine teminat, rehin ve ipotek verilmesine ilişkin yönetim kurulu kararlarında bağımsız üyelerin çoğunluğunun onayı aranır. Bağımsız üyelerin çoğunluğunun söz konusu işlemi onaylamaması halinde, bu durum işleme ilişkin yeterli bilgiyi içerecek şekilde kamuyu aydınlatma düzenlemeleri çerçevesinde kamuya duyurulur ve işlem genel kurul onayına sunulur. Söz konusu genel kurul toplantılarında, işlemin tarafları ve bunlarla ilişkili kişilerin oy kullanamayacakları bir oylamada karar alınır; diğer pay sahiplerinin genel kurulda bu tür kararlara katılmaları sağlanır. Bu maddede belirtilen durumlar için yapılacak genel kurul toplantılarında toplantı nisabı aranmaz. Oy hakkı bulunanların adi çoğunluğu ile karar alınır. Bu esaslara uygun olarak alınmayan yönetim kurulu ile genel kurul kararları geçerli sayılmaz. Bu husus esas sözleşmeye yansıtılır.

Yönetim kurulu toplantı ve karar nisabına esas sözleşmede yer verilir.

Yönetim kurulu üyelerine ve üst düzey yöneticilere verilen ücretler ile sağlanan diğer tüm menfaatler, yıllık faaliyet raporu vasıtasıyla kamuya açıklanır.

Sonuç

Tebliğ ve İlkeler, Borsa Şirketleri bakımından uyulması zorunlu hükümler ve uyulması önerilen hükümler getirmiştir. Her halükarda Borsa Şirketleri, İlkelerin uygulanıp uygulanmadığına; uygulanmıyor ise buna ilişkin gerekçeli açıklamaya, bu prensiplere tam olarak uymama dolayısıyla meydana gelen çıkar çatışmalarına ve gelecekte şirketin yönetim uygulamalarında İlkelerde yer alan hususlar bakımından bir değişiklik yapma planının olup olmadığına ilişkin açıklamaları faaliyet raporunda açıklar.

[i] 11.10.2011 tarihli ve 28081 sayılı 2. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan